W stronę tradycji

Muzeum Narodowe w Gdańsku w swoim Oddziale - Bramie Zielonej prezentuje niezmiernie interesującą wystawę „Sztuka w 20-leciu międzywojennym. W Stronę tradycji”. To wystawa, na którą Gdańsk czekał już z niecierpliwością od jakiegoś czasu, bowiem okres ten w polskiej kulturze stanowi jeden z najważniejszych okresów jej rozwoju.

Z jednej strony odzyskanie niepodległości, z drugiej obudzenie się ducha europejskiej sztuki i napływ do Polski nowych tendencji spowodował duże zainteresowanie jej społecznym charakterem. Jakież moje zdziwienie wywołała ilość osób odwiedzająca wystawę. W niedzielne południe trudno było w spokoju cieszyć się oryginalnością prezentowanych prac, często w Gdańsku pokazywanych po raz pierwszy. Tym bardziej wielkie uszanowanie dla organizatorów prezentacji.

Henryk Hayden, Zatoka w Cassis, 1921, olej, płótno

Na dwóch piętrach muzeum zgromadzono dużą i adekwatną reprezentację malarstwa, rzeźby, mebli, kilimów i ceramiki. Okres 20-lecia międzywojennego to jeden z najciekawszych okresów rozwoju polskiej kultury, nowe tendencje modernistyczne sprzyjały rozwojowi zainteresowania sztuką, powstawały nowe ugrupowania artystyczne. W kilku krajowych uczelniach kształciła się rzesza nowych bardzo zdolnych artystów, zakładano towarzystwa, galerie, powstawały prywatne kolekcje, muzea otwierały się na nowoczesną sztukę. Rewolucyjne przemiany paryskiej awangardy, za pośrednictwem polskich artystów przenikały do kraju.

Jan Cybis, Krzemieniec ul. Słowackiego, 1937, olej, płótno

Jean Lambert-Rucki, Modlitwa/Pokłon, 1932, brąz patynowany

Głównym ośrodkiem pojawiania się nowych tendencji była Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie. Rodziła się polska awangarda, która otwierała okres poszukiwań formalnych. Twórczość jawiąca się do tej pory jako trwanie narodowej tradycji, zaczęła istnieć w zupełnie innym obrazie eksperymentów nad formą i poszukiwaniem nowego stylu. Doświadczenia nie miały końca w różnego rodzaju grupach artystycznych, często znacznie różniących się od siebie, rodziły się nowe talenty. Pojawiła się sztuka polskiego kubizmu i ekspresjonizmu reprezentowana w Polsce przez formistów inspirujących się nie tylko europejskim ekspresjonizmem, ale również zdobyczami nowej autonomii formy i przetwarzania założeń kubizmu, futuryzmu, ekspresjonizmu, łącząc je z tradycją polskiej twórczości. Artyści poszukiwali nowego stylu narodowego. Pojawiły się takie indywidualności jak: Tytus Czyżewski, Andrzej i Zbigniew Pronaszkowie, Leon Chwistek, Stanisław Ignacy Witkiewicz, Tymon Tymański, August Zamoyski, Władysław Skoczylas, Wacław Wąsowicz, Mieczysław Szczuka, Leon Dołżycki. Inną grupę stanowili kapiści związani z Józefem Pankiewiczem: Jan Cybis, Zygmunt Waliszewski, Artur Nacht-Samborski, Juliusz Studnicki, Józef Czapski, Hanna Rudzka-Cybis, Piotr Potworowski. Wszyscy oni w ramach swoich ugrupowań szli własna drogą, nawet w ramach wyobrażeń o spójności założeń grupy tworzyli znacznie różniące się od siebie dzieła.

Tamara Łempicka, Matka z dzieckiem, ok. 1922, olej, płótno

Salon art deco

Wystawa w wyraźny sposób prezentuje te różnice, stając się znakomitym przewodnikiem po okresie polskiego 20-lecia międzywojennego. W Bramie Zielonej zobaczyć możemy również przedstawicieli polskich artystów żydowskiego pochodzenia, związanych z grupą Ecole de Paris: Mojżesza Kislinga, Romana Kramsztyka, Mele Muter, Leopolda Gottleba a także prace damy przedwojennej polskiej sztuki Tamary Łempickiej przedstawicielki art deco. Ta znakomita wystawa potrwa jeszcze do połowy marca. W jednym miejscu, mamy możliwość zobaczenia doskonałej polskiej twórczości okresu międzywojennego, w którym polscy artyści dzięki młodopolskim tradycjom i europejskim trendom wykreowali swój indywidualny styl. Wojna przerwała te poszukiwania, a wielu twórców zostało zamordowanych. Czarnym dniem polskiej kultury był 16.04.1942 roku kiedy to aresztowano w Domu Plastyków przy ulicy Łobzowej wielu wybitnych krakowskich malarzy, których wywieziono do Oświęcimia. Niemniej wystawa prezentuje doskonale skomponowany krajobraz twórczości okresu 20-lecia międzywojennego.

Jerzy Hulewicz, Leda z łabędziem, 1928, olej, płótno

Ekspozycję oglądać można w Bramie Zielonej do 15. 03. 2020 roku. Polecam.

Stanisław Seyfried
Zdjęcia pochodzą z wystawy Muzeum Narodowego w Gdańsku "Sztuka w 20-leciu międzywojennym. W stronę tradycji"