Festiwal Kultury Utraconej 2023

Muzeum II Wojny Światowej zapraszamy na drugą edycję Festiwalu Kultury Utraconej, autorskiego projektu Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, która odbędzie się 29 kwietnia–27 maja 2023 r.

- 1 września 1939 roku rozpoczęła się wojna, która pozbawiła życia kilkadziesiąt milionów istnień ludzkich. Przeobraziła geopolityczny porządek świata. Doprowadziła również do nieodwracalnych, niemożliwych do oszacowania strat w światowej kulturze. Sytuacja Polski była szczególnie dramatyczna. Wskutek działań wojennych oraz brutalnej polityki okupantów mającej na celu zniszczenie polskiej tożsamości na zawsze utracono część przedwojennego dziedzictwa. Ciągłość kultury została brutalnie przerwana. Jednym z zadań Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku jest przypominanie o skutkach i skali tych strat. Festiwal Kultury Utraconej w sposób naturalny wpisuje się w hasło „Kultura wielu wymiarów”, które przyświeca działalności Muzeum. Jego stałym i niezmiennym celem jest przybliżenie strat, które polska kultura poniosła w latach 1939–1945 – zarówno w sferze duchowej, jak i materialnej. Wyjątkowy dorobek artystyczny II Rzeczpospolitej i jego fenomen przypominamy na przykładzie wybranych twórców i ich dzieł - powiedział dr hab. Grzegorz Berendt, dyrektor Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku.

Harmonogram wydarzeń
29.04 godz. 18:00 poziom -3, sala konferencyjna, sala wystaw czasowych MIIWŚ
Witkacy – dzieło utracone - Wernisaż inauguracyjny

„Nic w życiu nie jest takim jak powinno – ale sam fakt egzystencji ma wartość wprost nieskończoną”, powiedział niegdyś Witkacy, którego wartość nieskończoną mają dziś dla nas jego dzieła tak liczne w swej interdyscyplinarności. Wystawa, którą mamy zaszczyt zaprezentować na Festiwalu Kultury Utraconej w kontekście przerwania linii rozwoju naszej kultury i sztuki, jest konfrontacją ze stratą, ale też obrazuje nieodwracalną wyrwę ciągłości, którą Witkacy za życia nieuchronnie przeczuwał. Nie przypisywał tego kataklizmom, ani nawet samej wojnie, tylko naturze ludzkiej, zmierzającej do nicości. Uważał, że wraz z postępem społecznym, następuje zanik uczuć metafizycznych, będących źródłem wszelkiej sztuki. Twórczość Witkacego była czymś nowym, niepokojącym, nieogarnionym i nadal taką pozostaje. To tylko zarys jego aktywności, ale wprawiający w zakłopotanie i niemoc wobec erudycji i pracowitości, jaką reprezentował. Pod maską szalonego wesołka ukrywał się artysta niezwykle samotny i wstrząsany potężnymi pasjami. Uczucia metafizyczne nieznane przeciętnemu człowiekowi, odsłaniały twórcę doskonałego i na wskroś tragicznego.

Tematy eschatologiczne w malarstwie, jak Kuszenie Św. Antoniego, który możemy podziwiać na tej wystawie, obok nieobecnych tu Stworzenia świata czy Kuszenia Adama, wiodą ku przeświadczeniu o wzajemnej eksterminacji i samozagładzie światów. Z kilku tysięcy portretów, szczególnie w technice pasteli, które wykonał pod szyldem sławetnej „Firmy portretowej”, tylko część przetrwała do naszych czasów. Witkacy wykonywał je przede wszystkim dla zaspokojenia artystycznej pasji i wzbogacania doświadczeń. Pisał, że „sztuka jest ucieczką, najszlachetniejszym narkotykiem, mogącym przenieść nas w inne światy, bez złych skutków dla zdrowia”. Na wystawie możemy podziwiać jeden z wielu portretów Neny Stachurskiej, jak i siedem innych intrygujących twarzy, wciąż poruszających i zachwycających w swojej formie, a także kilka wspaniałych rysunków.

Portrety Witkacego to swoisty „dziennik duszy”, zapis pejzaży wewnętrznych, podróż po nieznanych obszarach wyobraźni. Poza zachwytem, to także zapis obsesji i lęków, ale w sposób tylko pozornie ludyczny, bo wiodący nas do prawdziwie wirtuozerskiego rezultatu. Witkacy pozostawiał w tyle za sobą etapy awangard mu współczesnych. Był genialnym pisarzem, dramaturgiem, filozofem i poetą, co wywiódł ze swej aktywności malarskiej i poprzez powyższe dyscypliny zawsze doń powracał. Kilkadziesiąt lat po jego śmierci badacze i krytycy zaczęli próbować rozumieć i określać jego twórczość. Do dziś Witkacy wymyka się wszelkim kategoriom, nie pasuje do żadnych „-izmów”. Z 40 dramatów, przetrwało 20. Z tysięcy frapujących karteluszek pełnych zapisków, zwariowanych wierszy i pocztówek, pozostała zaledwie garść. Wystawa eksponuje kilka pocztówek i listów do przyjaciół, kilka osobistych dokumentów.

Czym cieszylibyśmy się dziś, gdyby Witkacy postanowił dalej ścierać się z uwierającą rzeczywistością w sobie tylko znany twórczy sposób? Z iloma dziełami Witkacego moglibyśmy dziś obcować, gdybyśmy nie stracili części ogromu dorobku, który w istocie nam pozostawił? Pośród utraconych reliktów próbujemy z wielką czułością odnaleźć i przywrócić po wojnie do życia dzieła, które między pustką a ponownym odkryciem dla świata wyłania Festiwal Kultury Utraconej.

Wystawa "Witkacy – dzieło utracone" dostępna jest dla zwiedzających podczas trwania całego festiwalu.

Wstęp na wystawę: 10 zł; wernisaż i finisaż: nieodpłatne

5.05 godz. 20:00 scena plenerowa przy MIIWŚ
To, co nam pozostało - Kompozycje Eugeniusza Morawskiego - Dąbrowy. Orkiestra symfoniczna i zespół baletowy - Koncert muzyki klasycznej

Podczas koncertu wybrzmią zachowane utwory niedocenionego polskiego kompozytora Eugeniusza Morawskiego Dąbrowy (1876–1948) – Ulalume i Nevermore – poematy symfoniczne według Edgara Allana Poe, oraz Świteziankę – balet w dwóch aktach. Cechą charakterystyczną twórczości kompozytora było obrazowe uchwycenie dzieła muzycznego. Wsłuchując się w kompozycje, można odnaleźć szeroką instrumentację, bogate brzmienia, ekspresyjną dynamikę. Morawski inspirował się literaturą, malarstwem i rzeźbą. Większość dzieł kompozytora spłonęła podczas Powstania Warszawskiego. To, co pozostało, odtworzono z pamięci osób bliskich oraz na podstawie głosów poszczególnych instrumentów „widniejących w strzępach nut”. Eugeniusz Morawski otrzymał Nagrodę Państwową w 1933 r., za balet Świtezianka wystawiony przez warszawski Teatr Wielki w 1931 r.

BILET NORMALNY 50 zł/ ULGOWY 30 zł

6.05 godz. 20:00 scena plenerowa przy MIIWŚ
Z zadrą w sercu - Jazz Band Młynarski-Masecki - Koncert muzyki rozrywkowej w klimacie dwudziestolecia międzywojennego

Podczas koncertu zabrzmią utwory pochodzące z płyty „Płyta z zadrą w sercu” Jazz Bandu Młynarski-Masecki. Skupiają się one wokół ducha dwóch postaci: Adama Astona – najwybitniejszego przedwojennego polskiego śpiewaka rozrywkowego, oraz Henryka Warsa – najważniejszego polskiego przedwojennego pianisty, aranżera i kompozytora.

BILET NORMALNY 50 zł/ ULGOWY 30 zł

7.05 godz. 20:00 scena plenerowa przy MIIWŚ
A to Polska właśnie! - Zespół Pieśni i Tańca „Śląsk” - Koncert muzyki ludowej

Zespół Pieśni i Tańca „Śląsk” zaprezentuje swój najbardziej znany program, ukazujący piękno kultury narodowej oraz bogactwo spuścizny regionalnej. Na całokształt widowiska składają się ludowe pieśni i tańce, charakterystyczne dla poszczególnych regionów Polski, oraz choreografie tańców narodowych. Przeważającą część programu stanowią kompozycje lub opracowania muzyczne Stanisława Hadyny oraz układy choreograficzne Elwiry Kamińskiej – duetu twórców potęgi „Śląska”. W programie znajdują się popularne utwory Hadyny, takie jak: Karolinka, Szła dzieweczka, Hej, te nasze góry, oraz opracowania muzyczne takich tańców jak trojak, kujawiak-oberek czy polonez-mazur.

BILET NORMALNY 50 zł/ ULGOWY 30 zł

13.05 godz. 16:00 poziom -3, sala kinowa MIIWŚ
Pomorze w przedwojennych filmach dokumentalnych - Pokazy filmowe wraz z prelekcją filmoznawcy dr hab. Krzysztofa Kornackiego

Na pokazie będzie można zobaczyć materiały archiwalne dotyczące przedwojennego Pomorza. Zaślubiny z morzem, Pomorze, Szlakiem Mew, Batory -pierwszy rejs do Nowego Jorku, Podróż Daru Pomorza do Sztokholmu poruszają tematykę polskiego rybołówstw oraz połowów dalekomorskich; ich bohaterem jest przeciętny człowiek – polski marynarz. Pośród wybranych filmów nie zabraknie również materiału pochodzącego z kroniki niemieckiej dotyczącego września 1939 r.

Materiały pochodzą czyszczenia i skanowania prywatnych archiwów w latach 2006–2008, od krewnych autorów lub są pozostałością po klubach filmowych funkcjonujących w okresie PRL. Niektóre materiały zostały nakręcone przez agentów brytyjskiego wywiadu – oficerów na ORP Błyskawica, ORP Gerland i ORP Burza. Najciekawsze z nich to materiały z prywatnych zbiorów otrzymane od znajomej Jana Zumbacha – pilota Dywizjonu 303.

BILET NORMALNY 20 zł/ ULGOWY 10 zł

20.05 godz. 16:00 Długi Targ / Zielona Brama
Echa - Teatr Migro - Spektakl teatralny

Spektakl bez słów, inspirowany książką Agnieszki Pajączkowskiej Wędrowny zakład fotograficzny, jest impresją na temat Kresów Wschodnich. Opowiada o zapomnianych miejscach, ludziach i przedmiotach. Odwołuje się do wspomnień, ale również pamięci przyszłych pokoleń.

Zdjęcia, które będą ożywać na oczach widzów, przeniosą nas do świata wielu kultur, narodowości i wyznań. Ruch sceniczny, autorstwa Natalii Iwaniec, przeprowadzi nas przez tę podróż za pomocą techniki Gaga, unikatowego języka ruchowego opracowanego przez Ohada Naharina. Natomiast muzyka, złożona m.in. z regionalnych pieśni, pomoże nam poznać inna kulturę.

Spektakl jest nie tylko opowieścią o przeszłości, ale również zaproszeniem do przyjrzenia się własnym korzeniom oraz ich roli w naszym codziennym życiu i we współczesnym świecie.

Reżyseria, scenariusz, wybór muzyki – Monika Kozłowska. Choreografię stworzyła Natalia Iwaniec. Scenografia i kostiumy – Joanna Jaśko-Sroka. Podczas spektaklu wystąpią: Justyna Orzechowska, Magdalena Pamuła/Julia Szewczyk, Justyna Wójcik, Kacper Lech, Michał Orzyłowski i Adam Plewiński.

WSTĘP BEZPŁATNY

21.05 godz. 18:00 poziom -3, sala konferencyjna MIIWŚ
T. de Ł. Nienasycona - Spektakl o Tamarze Łempickiej

Kobieta wychowana w luksusie. Od najmłodszych lat wiedziała, czego chce. Do celu dążyła bezceremonialnie i za wszelką cenę. Czuła się wolna i wyzwolona. Wyemancypowana. Jedynie ona sama mogła decydować o sobie. Nie miała kompleksów. Ekstrawagancka. Wyniosła. Nierzadko arogancka. Chciała być i była zawsze w centrum uwagi. Królowa szalonych lat dwudziestych. Przez całe bujne życie tworzyła swoją legendę. Konfabulowała – z przyzwyczajenia lub dla uzyskania efektu, w zależności od okoliczności.
Poziom jej autokreacji z pewnością stał się wzorem dla późniejszych celebrytów. Miała kochanków i kochanki, ale prawdziwie kochała jedynie pierwszego męża Tadeusza (Tade’) Łempickiego. Wielbiła bogactwo, przepych, eleganckie stroje, wystawne przyjęcia… Stworzyła swój unikalny styl w sztuce. „Malowała prostytutki i królów… I nigdy nie miała dość. Nienasycona”.
T.de. Ł. Nienasycona – sztuka pisana jako monodram jest swoistą psychodramą, wiwisekcją, zmyciem makijażu autokreacji i konfrontacją z rzeczywistym „Ja”.
Dwie aktorki (Katarzyna Żak i Ewa Makomaska) rozgrywają konflikt w dialogu „Ja” z „Mną”.
Ta fotografia wewnętrzna artystki rozbita na „pozytyw” i „negatyw” jest egzemplifikacją rozdarcia między kreowaniem własnego wizerunku a rzeczywistością.
Spektakl próbuje odpowiedzieć na pytanie: czy Autoportret w Zielonym Bugatti przedstawia Tamarę Łempicką, czy też wyobrażenie artystki o niej samej?

Autorem spektaklu jest Blanka Konopka, wyreżyserował Artur Hoffman. Podczas spektaklu wystąpią: Ewa Makomaska oraz Katarzyna Żak. Wykonaniem scenografii, kostiumów, a także projekcjami multimedialnymi zajęli się Maja Grau i Tomasz Ciesielski. Za opracowanie muzyczne odpowiada Marcin Wasilewski, za charakteryzację zaś Łukasz Adelon Rembas.

BILET NORMALNY 50 zł/ ULGOWY 30 zł

27.05 godz. 18:00 poziom -3, sala konferencyjna MIIWŚ
Monodram Matka, wystawa „Witkacy – dzieło utracone” Teatr Kropka Theatre Jolanty Juszkiewicz - Finisaż wystawy i monodram
Monodram Teatru Kropka Theatre Matka, na podstawie dramatu Stanisława Witkiewicza miał premierę w 2001 r. w języku angielskim w Sydney w Australii; był prezentowany na wielu wydarzeniach kulturalnych na czterech kontynentach, również w języku polskim. Jest to opowieść o silnej relacji między Matką i Synem, mającej charakter nieprzerwanej pępowiny. Tytułowa Matka, podstarzała i zrujnowana wdowa-arystokratka, zarabia na życie ręcznymi robótkami. Utrzymuje dwudziestokilkuletniego syna Leona – filozofa, myśliciela wieszczącego koniec cywilizacji. Matka poświęca się dla pierworodnego i jednocześnie czyni mu z tego powodu wyrzuty. Otacza go opieką, okazuje mu miłość, ale jęczy nad swoim matczynym bólem i cierpieniem, bywa też okrutna. Idee syna raz wydają jej się bliskie i ważne - jest wówczas z niego dumna, innym razem uznaje je za dziwaczny i niezrozumiały bełkot. Podczas spektaklu wystąpi Jolanta Juszkiewicz z Teatr Kropka Theatre, która wraz Anatoly Frusin podjęła się reżyserii. Muzykę do wydarzenia opracował Max Lyandvert