25 lat Okrągłego Stołu: Od Wilanowa do Brukseli

W sali kolumnowej Sejmu RP, z inicjatywy wicemarszałka Jerzego Wenderlicha z SLD, odbyła się debata panelowa pt. "Okrągły Stół - doświadczenie polskie czy uniwersalna metoda na demokratyzację". - To mebel jednorazowego użytku - powiedział b. prezydent i jeden z 58 uczestników obrad w Pałacu Namiestnikowskim, Aleksander Kwaśniewski.

Chwilą ciszy uczczono pamięć nieżyjących. - Niedawno byłem w pałacu i siedziałem przy stole, połowa biorących udział już odeszła, piękne, potężne postaci Rzeczpospolitej - mówił A. Kwaśniewski.

Zanim doszło do obrad toczyły się tajne rokowania. Z jednej strony przedstawiciele kościoła katolickiego: abp. Tadeusz Gocłowski i ks. Alojzy Orszulik, z drugiej członkowie władz KC PZPR - Józef Czyrek i Stanisław Ciosek. Rolę abp. Gocłowskiego, zwłaszcza podczas trudnych nocnych rozmów sierpnia 1988 roku w parafii w Wilanowie podkreślał senator Andrzej Wielowieyski, jedna z kluczowych postaci inteligencji katolickiej zaangażowany bezpośrednio w rozmowy. - Nie wypuszczę was stąd, mówił arcybiskup Gocłowski, w momencie kolejnego kryzysu, jeśli przynajmniej nie uzgodnicie komunikatu, że "rozmowy będą kontynuowane" - opowiadał ambasador S. Ciosek.

W obradach w Pałacu Namiestnikowskim brało udział kilku gdańszczan. Po stronie rządowej w obradach plenarnych siedział ówczesny I sekretarz KW PZPR w Gdańsku, Marek Hołdakowski. Jego partnerami obok Lecha Wałęsy, ze strony opozycji byli: Aleksander Hall i Jacek Merkel. W zespole ds. reform politycznych znalazł się Bogdan Lis, stronę rządową reprezentował w nim gdynianin Jerzy Uziębło. Po stronie rządowej, w zespole gospodarki i polityki społecznej odnajdujemy polityków z pierwszej ligi PO - Andrzeja Olechowskiego i Marcina Święcickiego. Uczestnikami obrad ze strony"S" byli też Lech i Jarosław Kaczyńscy.

- To było doświadczenie, które nas wszystkich odmieniło. Trzeba było spojrzeć w oczy przeciwnikom politycznym i prowadzić poważny dialog. To, że nam w Polsce się udało, to wynik naszej słabości, byliśmy z obu stron raczej słabsi niż silni, i to była nasza siła - podkreślił A. Kwaśniewski.

Adam Michnik raz jeszcze zauważył postawę ówczesnych przywódców państwa - gen. Wojciecha Jaruzelskiego i gen. Czesława Kiszczaka: - Ci, którzy zakuli Polskę w dyby, potrafili też Polskę z dybów oswobodzić, wyjść poza swoje doświadczenie historyczne i życiowe, dotrzymać przyjętych zobowiązań i w tym sensie okazali się ludźmi honoru - mówił red. naczelny Gazety Wyborczej, zwracając się bezpośrednio do Andrzeja Wielowiejskiego, który za taką retorykę często A. Michnika krytykował.

Jak zauważył Stanisław Ciosek, grupa reformatorów w PZPR myślała szerzej niż własny obóz, chociaż nie wszystko dało się przewidzieć i po wyborach 4 czerwca - z wolnym Senatem, propozycją A. Kwaśniewskiego - Polska w trybie pokojowym, bez rozlewu krwi zmieniła się nieodwracalnie, nawet jeśli nie wszystkie uzgodnienia zostały dotrzymane. - Protokół rozbieżności to było 80 procent ustaleń Okrągłego Stołu, a tylko 20 to konsensus - przypomniał A. Wielowiejski.

- O tym, że PZPR straci władzę, bo nasi koalicjanci, ZSL czyli PSL i SD, odeszli od ustaleń okrągłostołowych i zawarli większościową koalicję z Obywatelskim Klubem Parlamentarnym poinformował mnie... Jarosław Kaczyński. Zadzwonił do premiera Rakowskiego, że ma ważną wiadomość do przekazania, ale Rakowski nie miał ochoty na spotkanie, więc kazał mi przyjąć wysłannika OKP.

Według A. Kwaśniewskiego, Okrągły Stół otworzył drogę do budowy instytucji niepodległego państwa, jego ostatnim akordem było referendum, w którym Polacy wyrazili zgodę na wstąpienie do Unii Europejskiej.