Wręczono Nagrody im. ppłk. Jana Kowalewskiego

W sobotę, 28 września, Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku po raz pierwszy wręczono Nagrody im. ppłk. Jana Kowalewskiego "Rozum przed siłą". Laureatami pierwszej edycji nagród zostali Mateusz Krakowczyk („Polska dla świata” (do 35. roku życia), prof. dr hab. inż. Ryszard Katulski ("Polska dla Świata" powyżej 35 rok życia), dr Utako Komai i prof. dr hab. Raimo Pullat (oboje "Światy dla Polski" powyżej 35 rok życia). Nagrodę ustanowiły Politechnikę Gdańską i Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku.

Gośćmi gali wręczenia nagród byli Hugo Kowalewski-Ferreira, wnuk ppłk Jana Kowalewskiego; Jarosław Sellin, Sekretarz Stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego; Karol Rabenda, reprezentujący Jarosława Gowina, Wiceprezesa Rady Ministrów, Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, europosłanka Anna Fotyga; Krzysztof Wilde, Rektor Politechniki Gdańskiej.

Nagroda im. ppłk. Jana Kowalewskiego "Rozum przed siłą" została ustanowiona w 2019 roku. Inauguracja przyznawania nagrody wiąże się z 80. rocznicą wybuchu II wojny światowej. Jej celem jest uhonorowanie wybitnych osób z kraju i zagranicy, którzy swym działaniem i osiągnięciami nawiązują do postawy ppłk. Jana Kowalewskiego w myśl hasła „rozum przed siłą”.

Wyboru laureatów dokonało międzynarodowe grono Kapituły Konkursowej, wśród której znaleźli się przedstawiciele świata nauki, artyści, działacze społeczni, dziennikarze oraz krewny patrona konkursu. Nagroda ma charakter interdyscyplinarny i międzynarodowy. Jest przyznawana w dwóch kategoriach „Polska dla świata” i „Świat dla Polski”, tak aby wyróżnić wybitne jednostki w kraju i za granicą. Dodatkowo dzieli się na dwie podkategorie wiekowe: do i powyżej 35. roku życia. W ten sposób szansę na uhonorowanie wyróżnieniem ma każdy – niezależnie od wieku czy doświadczenia, o ile jego działalność i osiągnięcia wpisują się w charakter wymagań regulaminowych konkursu.

- Jan Kowalewski walczył o Polską niepodległość w 1918 roku, w 1929 łamał sowieckie szyfry przyczyniając się do zatrzymania bolszewickiej ofensywy, a w okresie międzywojennym położył fundamenty pod polską szkołę radiotelegrafii - powiedział dr Karol Nawrocki, Dyrektor Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. - Położył fundamenty pod to, co znamy także z II wojny światowej - łamanie szyfrów Enigmy - to z czego Polacy na całym świecie dzisiaj słyną. W roku 1939 nadal służył RP, był dyplomatą i oficerem polskiego wywiadu - to Polski wielki bohater, który przemawia także w XXI wieku.

Laureatami pierwszej edycji Nagrody im. ppłk. Jana Kowalewskiego "Rozum przed siłą" zostali:
Mateusz Krakowczyk w kategorii „Polska dla świata” (do 35. roku życia) - Jest jednym z najbardziej aktywnych w Polsce młodych działaczy na rzecz popularyzacji i edukacji w zakresie astronomii, badań kosmicznych i nauk pokrewnych. W roku 2013 został członkiem Studenckiego Koła Astronautycznego, w którym w latach 2013-2016 zaangażowany był w projekt polskiego studenckiego satelity PW-Sat2. Był w nim współodpowiedzialny za główny cel misji, zasobnik żagla deorbitacyjnego, który prawidłowo rozłożył się na orbicie po wyniesieniu na orbitę w roku 2018.

Prof. dr hab. inż. Ryszard Katulski w kategorii „Polska dla świata” (powyżej 35. roku życia) - Jest doświadczonym nauczycielem akademickim, profesorem Politechniki Gdańskiej. Od samego początku jego aktywność zawodowa związana była w głównym nurcie z zastosowaniem techniki radiowej w telekomunikacji morskiej. Uhonorowany m.in. za opracowanie i wykonanie pod jego kierunkiem rozwiązań systemowych i urządzeniowych elementów walki elektronicznej, w ramach kierowanych projektów badawczo-rozwojowych i rozpraw doktorskich np. systemu demonstratora technologicznego do wykrywania i przeciwdziałania atakom elektronicznym typu spoofing w systemie nawigacyjnym GPS. Opracował też bądź prowadził projekty związane z urządzeniami do wykrywania sygnałów ukrytych w szumie od obcych radiostacji, trudnych do wykrycia tradycyjnymi metodami, pozwalające monitorować aktywność i położenie obcych radiostacji, co zawsze stanowi ważną informacje operacyjną.

Dr Utako Komai w kategorii „Świat dla Polski” (powyżej 35. roku życia) - Prowadziła badania nad zbrodnią katyńską m.in. w ujęciu jej postrzegania w Japonii. Rezultatem było uzyskanie tytułu naukowego doktora na podstawie pracy dyplomowej pt. „Polskie i rosyjskie postrzeganie historii współczesnej na przykładzie zbrodni katyńskiej” (Okayama University). Zawodowo jest kuratorem w Osaka International Peace Center (Peace Osaka). Otrzymała nagrodę za działalność na rzecz pamięci o zbrodni katyńskiej na Dalekim Wschodzie. Była kuratorką wystawy czasowej prezentowanej w Japonii pt. „Zbrodnia katyńska – Zniknęło 22 000 polskich oficerów” (1 marca – 12 maja 2019 r.).

Prof. dr hab. Raimo Pullat w kategorii „Świat dla Polski” (powyżej 35. roku życia) - Emerytowany prof. Uniwersytetu w Tallinnie. Jest członkiem Polskiej Akademii Umiejętności oraz doktorem honoris causa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Szczególne miejsce w jego zainteresowaniach badawczych zajmuje historia stosunków polsko-estońskich, co łączy się z jego pracą nad historią państw regionu bałtyckiego. Opublikował m.in. „Od Wersalu do Westerplatte. Stosunki polsko-estońskie w okresie międzywojennym” (Kraków, 2003). W 2015 r. prof. Pullat wydał książkę pt. „Wrota do przyszłości. Rola Politechniki w Gdańsku w kształtowaniu estońskiej inteligencji technicznej w latach 1904-1939”. Praca ta wnosi nową świeżość w opisywanie procesu kształtowania się estońskiej kadry technicznej, gdyż przed 1918 r. na obszarze Estonii nie istniała żadna szkoła wyższa techniczna, a Estończycy kształcili się m.in. w Gdańsku. Praca ukazuje znaczenie Politechniki Gdańskiej na obszar całego regionu Bałtyckiego.

- To jest dla mnie ogromne wyróżnienie, które docenia moją działalność nie tyle stricte naukową, ani zawodową, a bardziej moją działalność społeczną - powiedział Mateusz Krakowczyk, laureat w kategorii „Polska dla świata” do 35. roku życia. - Działalność, w której staram się pomóc w rozwoju młodym, zdolnym ludziom w tym co ich najbardziej interesuje czyli w astronomii. Czuję się niezmiernie zaszczycony tym wyróżnieniem.

- To bardzo dużo znaczy nie tylko dla mnie, ale dal całej mojej rodziny, że ta nagroda nosi imię mojego dziadka - powiedział Hugo Kowalewski Ferreira, wnuk ppłk Jana Kowalewskiego. - Ta nagroda przypomina o tym co osiągnął mój dziadek kilkadziesiąt lat po jego dokonaniach. To ważne dla naszej rodziny ponieważ dziadek był bardzo skromnym człowiekiem. Nawet moja matka, która zmarła wiele lat temu nie wiedziała czego dokonał. O niektórych sprawach wiedziała, bo były w książkach, ale dziadek nie mówił o tym. To czego ja i moja rodzina dowiadujemy się teraz jest dużym zaskoczeniem. Widzieliśmy, że coś zrobił, ale nie wiedzieliśmy jak dużo. Kilka lat temu odbierałem w Warszawie odznaczenie wojskowe przyznane dziadkowi i od tamtej pory zaczęliśmy rozumieć czego dokonał. Dowiedzieliśmy się sporo dzięki filmom i książkom. Niestety nie znam języka polskiego, a zostało jeszcze wiele książek, gazet w języku polskim. Jesteśmy dumni z dziadka i jego dokonań.

- Nagroda jest docenieniem moich osiągnięć podczas prowadzenia badań naukowych w Polsce - powiedziała dr Utako Komai, laureatka w kategorii „Świat dla Polski” powyżej 35. roku życia. - Będąc dzieckiem zainteresowałam się historią II wojny światowej, a potem historią wojny w Polsce. Tematykę katyńską poznałam gdy byłam studentką i zdecydowałam się podjąć badania tego tematu - dodała dr Komai, która bardzo dobrze mówi po polsku, chociaż jak sama mówi "gramatyka jest bardzo trudna, a odmiana tragiczna".

Ppłk Jan Kowalewski (1892–1965)
Był wybitnym polskim oficerem, bohaterem wojny polsko-bolszewickiej. W jej trakcie prowadził sekcję szyfrową, która zajmowała się przechwytywaniem i odczytywaniem nieprzyjacielskich depesz. Sukcesy ppłk. Kowalewskiego w dziedzinie dekryptażu znacząco przyczyniły się do polskiego zwycięstwa w bitwie warszawskiej 1920 r. i uratowania polskiej niepodległości. W okresie dwudziestolecia międzywojennego jako dyplomata pracował na placówkach zagranicznych, przysługując się polskiej obronności. Szkolił też japońskich oficerów na polu dekryptażu oraz zaangażował się w politykę. W czasie II wojny światowej przebywał na emigracji, gdzie pomagał uchodźcom. W Lizbonie stworzył centrum polskiego wywiadu. Po 1945 r., nie mogąc wrócić do kraju zawłaszczonego przez komunistów, pozostał na emigracji.

Tomasz Łunkiewicz