Medioznawcy o mediach

Zjawisko konwergencji mediów tradycyjnych, rozwój i funkcjonowanie mediów elektronicznych, współczesne wyzwania przed jakimi stoją dziennikarze – takie i inne tematy podejmują zgromadzeni w gmachu Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Gdańskiego medioznawczy, historycy mediów i dziennikarze na trwającej w dniach 25 i 26 marca konferencji „Media, Biznes, Kultura. Pomorze 2010”.

To już druga tak konferencja na młodym, bo zaledwie pięcioletnim kierunku Dziennikarstwo i Komunikacja Społeczna na UG. Ideą spotkania jest uporządkowanie rozważań, wymiana doświadczeń i prezentacja wyników badań na temat przekształceń w mediach i ich zmieniających się funkcjach. Wśród uczestników konferencji znalazła się cała rzesza specjalistów zajmujących się badaniem mediów z ośrodków akademickich całego kraju m.in. Uniwersytetu Gdańskiego, Uniwersytetu Jagiellońskiego, Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu Wrocławskiego, Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytetu Łódzkiego, Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Uniwersytetu Humanistyczno- Przyrodniczego w Kielcach i wielu innych.

- Bardzo rzadko jest szansa, aby tylu naukowców i specjalistów zajmujących się funkcjonowaniem mediów spotkało się razem w tym samym czasie. Cieszę się, że ta konferencja przyciągnęła badaczy z całej Polski – powiedział prof. Wiktor Pepliński, szef gdańskiego dziennikarstwa na UG  i współtwórca konferencji.

Konferencję zainaugurował rektor Uniwersytetu Gdańskiego  prof. Bernard Lammek, który w pierwszych słowach podziękował jej uczestnikom i organizatorom. Serię wykładów rozpoczął natomiast prof. Kazimierz Wolny-Zmorzyński z Uniwersytetu Jagiellońskiego, który opowiadał o „teoretycznych zagadnieniach odbioru fotografii dziennikarskiej”. Podzielił on odbiorców fotografii na wykształconych i niewykształconych i opowiedział on o różnicach w odbiorze obrazu w tych dwóch grupach. Profesor zastanawiał się, czy nie jesteśmy już w punkcie rozwoju, gdzie kultura słowa i czytanie nie zostały zepchnięte do nisz zajmowanych przez wykształcone elity, natomiast reszta społeczeństwa funkcjonuje już tylko w kulturze obrazkowej.

Pesymistyczna wizja prasy drukowanej
Drugim prelegent prof. Tomasz Mielczarek z Uniwersytetu Humanistyczno- rzyrodniczego w Kielcach wygłosił referat na temat „Gazety we współczesnym polskim rynku prasowym”. Pokazał pesymistyczną wizję prasy drukowanej, gdzie coraz mniej liczy się zawartość merytoryczna, a coraz bardziej umiejętności marketingowe ich właścicieli. Według profesora dużym problemem dla gazet jest przede wszystkim stale spadająca sprzedaż.
- Jeszcze nie dawno oceniając gazetę, braliśmy pod uwagę jej jakość. Dzisiaj w ocenie powodzenia konkretnego tytuły bierze się coraz częściej pod uwagę umiejętności menadżerskie właścicieli i szefów redakcji. Nie podzielam co prawda zdania, że za kilkanaście, kilkadziesiąt lat prasa drukowana zniknie, niewątpliwie z roku na rok maleją jednak sprzedaż zarówno dzienników ogólnopolskich, lokalnych, a nawet tabloidów – wyjaśniał prof. Mielczarek.

Problem prywatności w mediach rozważał natomiast prof. Jerzy Jastrzębski z Uniwersytetu Wrocławskiego. Profesor podkreślał, że w kraju istnieje spór o to pojęcie między tak rozbieżnymi postawami jak byłego Ministra Sportu Mirosława Drzewieckiego, według którego media nie mają prawa zajmować się jego prywatnością, a przykładem transmisji zabiegu kolonoskopii. Problem jest kto ma decydować o wyznaczeniu kompromisu między tymi dwoma postawami. Ostatni w tej serii wykładów prof. Jacek Sobczak z Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu analizował ograniczenia wolności zawarte w art. 17 Europejskiej Konwencji  Praw Człowieka.

Lokalne gazety bez szans
Po wygłoszonych referatach rozgorzała dyskusja nad przyszłością bezpłatnej prasy lokalnej. Prof. Mielczarek wieścił, że w przypadku gdy duży wydawcy prasy bezpłatnej musieli wycofać się z rynku, to lokalni nie mają tutaj dużych szans. Zgromadzeni goście zastanawiali się również nad kondycją fotoreportażu. Według prof. Wolnego-Zmorzyńskiego jego sytuacja jest fatalna.
- Dzisiaj coraz częściej za fotoreportaż uznaję się połączone ze sobą zdjęcia kilku fotografów. Przecież fotoreportaż przedstawia punkt widzenia jednego reportera! – podkreślał prof. Wolny-Zmorzyński.

Po krótkiej przerwie swój arcyciekawy wykład nt. „Wyzwania autonomii komunikacyjnej nowych mediów” wygłosił prof. Włodzimierz Gogołek z UW. Według prelegenta media papierowe wkrótce znikną na rzecz elektronicznych. Co gorsza komunikacja w nowych mediach będzie coraz bardziej zależna od maszyn i przez nie inspirowana. Profesor przedstawił przykłady dzisiejszego powstawania utworów muzycznych bez udziału twórców, wpływu wyników wyszukiwarek na nasz obraz świata, czy wreszcie ponurą wizję amerykańskich maszyn bezzałogowych – predatorów, które wkrótce będą zabijać wrogów bez bezpośredniej kontroli pilota.

Nie jest w Google - nie istnieje
Problem rozwoju mediów elektronicznych rozwinął zaraz później prof. Marek Adamiec z UG, który opisując fenomen dzisiejszego Internetu podkreślił, że obecnie jeśli czegoś nie ma w Google, to ta rzecz nie istnieje. Profesor podkreślił również, że dostęp do wiedzy z Internetu nie jest w każdym kraju jednakowa.
- Inna jest wiedza dostępna w Chinach, Białorusi, USA, Francji, czy Polsce. Przyczyną są uwarunkowania prawne i ograniczenie, które dobrowolnie przyjmują twórcy popularnych wyszukiwarek. Cenzura w Internecie jest coraz większa – dodał prof. Adamiec.

Ostatni z prelegentów na obradach plenarnych dr hab. Maria Magoska z UJ wygłosiła referat „Media a kultura prawna”. Doktor analizowała i zastanawiała się nad tradycją obchodzenia prawa istniejącą w Polsce, mającą swoje zastosowanie również w funkcjonowaniu mediów. Na tym zakończyły się obrady planarne. Dalsza konferencja odbywała się w dwóch sekcjach: Język nowych i starych mediów oraz Etyka i prawo, w których pozostali prelegenci wygłosili swoje referaty.

Dzisiejsza konferencja na Uniwersytecie Gdańskim pokazuję, że konieczność rozważań nad kondycją, rozwojem i przyszłością mediów jest w Polsce bardzo potrzebna. Środowisko dziennikarskie zajęte redakcyjną „bieżączką”, zbyt rzadko pochyla się nad problemami i dylematami dotyczącymi naszej codziennej pracy. Tym ważniejsze są takie konferencje jak „Media, Biznes, Kultura” na UG – nie tylko dla badaczy i medioznawców, ale także dla wszystkich dziennikarzy.
Tomasz Wrzask