Bracia z Nowego Portu

Trudno w wypadku mało znanych, wywodzących się z Nowego Portu, malarzy mówić że stanowili awangardę gdańskiej sztuki. Na pewno tak nie jest, choć często ich nazwiska przewijają się w fachowych pismach, a obrazy przez nich namalowane pojawiają się na prestiżowych aukcjach sztuki. Jednak pochodzenie, studia oraz późniejsze związki z Berlinem sytuują ich po niemieckiej stronie gdańskich korzeni. Lehmannowie w ciągu rozwijającej się kariery artystycznej jako indywidualiści dość szybko przybrali pseudonimy artystyczne: Georg Lehmann - Fahrwasser i Paul Lehmann - Brauns. Pod tymi nazwiskami zdobywali rozpoznawalność.

Malowali podobnie, bo też przynajmniej przez pewien czas wiedzę zdobywali u tego samego profesora Hansa Lichta, dobrze wykształconego pejzażysty, ucznia Egena Brachta, u którego później studiował Paul. Hans Licht jako niezależny artysta walczył z koncepcją malarstwa impresjonistycznego, był poważnym artystą, obracał się w znakomitym towarzystwie kolegów, malarzy: Augusta von Brandisa i Conrada Lessinga. Był bardzo dobrym artystą, ale z mocną konotacją malarstwa opartego na tradycji.

Georg Lehmann - Fahrwasser

Lehmannowie urodzeni w latach 1885 i 1887 poszukiwali już nowego spojrzenia na sztukę i awangardowy, pojawiający się wówczas impresjonizm. Jednak dość stabilne malarstwo szkoły niemieckiej i historyzmu nie było tak łatwe do przeskoczenia. Oczywiście widać w pracach braci pewne tendencje, ale trudno tu mówić o estetyce impresjonistycznej. Francuskie malarstwo miało głębsze podłoże i polegało na przeniesieniu tematu malowanego zdarzenia na technikę malowania. Poszukiwania francuskich malarzy, intelektualistów zmierzały do zupełnie innego budowania kompozycji, która składała się z punktów kładzionych na płótno czubkiem pędzla. Ta kropkowana struktura, nazwana puentylizmem, oglądana w pewnej odległości zlewała się w jeden obraz tworząc całość, a więc to co widzimy w wypadku niemieckich impresjonistów może być tylko pewną tendencją, nastrojem, zjawiskiem, poszukiwaniem, później nazwanym neoimpresjonizmem. Zapewne wyjście malarzy poza swoją pracownię w plener na powietrze, do słońca miało swoje znaczenie, ta sztuka nabierała efektu naturalistycznego światła. Niewątpliwie wielką pomocą w osiągnięciu takich odczuć były powstające pod koniec XIX wieku kolonie artystyczne.

Georg Lehmann - Fahrwasser

Lehmannowie nie należeli do jakoś specjalnie wybijających się artystów, ale trudno też mówić o nich, że byli niezauważalni, dużo i ciekawie malowali. Specjalizowali się w malarstwie pejzażowym, które na początku XX wieku przechodziło swój renesans, a tworzone przez nich motywy marynistyczne cieszyły się dużym zainteresowaniem. Swoje kariery artystyczne rozpoczynali już poza Gdańskiem, bowiem znani profesorowie wywodzili się przeważnie z dużych ośrodków akademickich gdzie dotarcie do nich było o wiele prostsze. Lehmannowie wybrali Berlin. Tam byli bliżej wielkich niemieckich artystów malarstwa impresjonistycznego: Maxa Libermanna, Lovisa Corintha, Maxa Slevogta i Fritza von Uhdego. Na pewno bracia z Gdańska nie zbliżyli się swoim malarstwem do ich dzieł, ale pozbyli się tego XIX- wiecznego historyzmu co mocno przybliżyło ich do nowoczesnego spojrzenia na sztukę. Nie zapisali się szczególnie jako gdańscy artyści. Ale sam fakt, że urodzili się w Gdańsku, często przyjeżdżali tu na plenery i pozostawili kilka portowych pejzaży jest wystarczającym powodem do zapamiętania ich nazwisk.

Paul Lehmann - Brauns

Georg Lehmann Fahrwasser (1887, Gdańsk- Nowy Port - 1977, Berlin)
Młodzieńcze lata, zarówno Georg Lehmann Fahrwasser jak i o dwa lata starszy jego brat Paul Lehmann Brauns spędzili w Nowym Porcie, portowej dzielnicy Gdańska, przy ujściu odnogi Wisły do morza. Obaj wykształcili się na artystów malarzy, ale należy przypuszczać, że edukację rozpoczęli dopiero w Berlinie na początku wieku XX. Pseudonim artystyczny Fahrwaser, czyli „tor wodny” dodany do nazwiska Georga Lehmanna, zapewne zapożyczony został od kanału wejściowego do gdańskiego portu, przy którym leży dzielnica Nowy Port, miejsce urodzin braci. W 1923 roku brat Georga - Paul Lehmann Fahrwasser zdecydował o zmianie pseudonimu artystycznego ze względu na duże nieporozumienia i zamieszanie jakie on wywoływał, obaj przecież malowali. Pseudonim zmienił teraz na Brauns, pochodzący od nazwiska rodowego swojej teściowej. Od tej pory dość podobnie malujący bracia byli wyraźnie rozpoznawalni. Georg Lehmann Farhwasser, kształcił się przez trzy lata u uznanego artysty Hansa Lichta, wykształconego przez znakomitego Eugena Brachta. Ukończył jeszcze roczne studia aktu i portretu u Leona von Königa po czym uzupełnił edukację w Państwowej Szkole Artystycznej w Berlinie. Często uczestniczył w berlińskich wystawach, przedstawiając na nich marynistyczne i górskie pejzaże. Jednocześnie cały czas od 1912 roku wykładał sztuki plastyczne w berlińskich szkołach średnich. Malował z dużym wyczuciem koloru, uzyskując nastrój spokoju wydobywany półtonami. Jego malarstwo tak jak i brata w swojej atmosferze nosi znamiona powściągliwego impresjonizmu i zaliczyć można je do tradycji szkoły Eugena Brachta.

Georg Lehmann - Fahrwasser

Paul Lehmann Brauns (1885, Gdańsk-Nowy Port – 1970, Berlin)
Niemiecki pejzażysta, malował postimpresjonistyczne obrazy, przeważnie marynistyczne. Pochodził z portowej dzielnicy Gdańska – Nowy Port, ale mieszkając w Berlinie poświęcił się malowaniu Wysp Północnofryzyjskich, szczególnie upatrzył sobie Wyspę Föhr. Malował także motywy industrialne oraz ujęcia Hamburga, Berlina, Gdańska a także Karkonosze i Las Turyński. Jako młodzieniec mieszkał w Halle, gdzie później pracował w szkole średniej jako nauczyciel. W 1913 roku przeprowadził się do Berlina. Był bratem innego malarza, młodszego Georga. Aby jednak odróżnić się od niego, noszącego to samo nazwisko Lehmann Fahrwasser, zmienił nazwisko na pseudonim artystyczny Paul Lehmann Brauns. Jego prace posiadają muzea w Flensburgu i w Wyk auf Föhr.

Obrazy pochodzą z dwóch gdańskich kolekcji: Marka Frąckowskiego i Andrzeja Walasa

Stanisław Seyfried