Stanisław Chlebowski - dziś trochę zapomniany i niedoceniony

Na rynku antykwarycznym Wybrzeża pojawiło się parę nowych obrazów znakomitego Stanisława Chlebowskiego. Jest zatem okazja do szerszego przedstawienia jego sylwetki.

Chlebowski należy do malarzy zasłużonych dla gdańskiej sztuki, jednak jest postacią jeszcze mało znaną. Był kolorystą, krytyka  artystyczna często wskazywała, że jego malarstwo nawiązuje do sztuki francuskich impresjonistów. Malował lekką, szybką ręką, precyzyjnie kładąc kolory. W swoich pracach osiągał harmonię, układającą się według pewnego klucza, stworzonego z koloru, formy, światła i przestrzeni. Łączył w sobie szkołę Fritza Augusta Pfuhlego, Lovisa Corintha oraz estetykę francuskich impresjonistów.  

Stanisław Chlebowski, "Na Kaszubach", olej

Był jednym z niewielu malarzy polskiego pochodzenia, działających przed wojną w Wolnym Mieście Gdańsku. Razem z Marianem Mokwą stanowił o sile polskiego malarstwa w Gdańsku, obaj należeli do niemieckich stowarzyszeń artystycznych, tak zresztą jak pozostali malarze pochodzenia polskiego:  Albert Lipczynski, Marian Bohusz Szyszko czy Stanisław Brzęczkowski. Może właśnie dlatego powojenna sytuacja Chlebowskiego, Lipczynskiego oraz Mokwy była tak trudna w nowej rzeczywistości. Sytuacja polskich malarzy  w przedwojennym Gdańsku oraz powojenne ich losy zasługują na osobne opracowanie.

Stanislaw Chlebowski, "Róże w wazonie", olej

Stanisław Chlebowski  (1890-1969) według Willego Drosta, wielkiego gdańskiego historyka sztuki,  należał do czołówki malarzy Wolnego Miasta Gdańska, którą stanowili: Fritz August Pfuhle, Bruno Paetsch, Paul Dannowsky, Fritz Hedingsfeld  i Ulrich Leman. Jego obrazy bardzo często gościły na wystawach sztuki niemieckiej pośród obrazów takich mistrzów jak: Emil Nolde, Max Pechstein, Karl Schmidt-Rottluff, Ernst Kirchner, Georg Grosz czy Otto Muller. Jednocześnie wystawiał w Poznaniu, Warszawie i Krakowie. Brał udział w otwartej w 1921 roku przez Józefa Piłsudskiego Wystawie Sztuk Pięknych Artystów Pomorskich w Grudziądzu.  

Stanislaw Chlebowski,1951, "Konie", olej

Urodzony w Braniewie artysta wywodził się z inteligenckiej rodziny, ojciec Antoni był profesorem filologii klasycznej a matka Agata, pianistką. Kuzyn ojca Stanisław Chlebowski (1835-1884) był słynnym XIX-wiecznym  polskim malarzem orientalistą, wychowankiem sławnego malarza francuskiego Jeana - Léona Gérôme’a. Kariera artystyczna przybyłego z Braniewa do Gdańska w 1908 roku z matką i siostrami Stanisława Chlebowskiego miała swój początek w Wyższej Szkole Technicznej na Wydziale Architektury (Politechnika Gdańska). Wielkie szczęście spotkało młodego studenta bowiem na zajęcia z malarstwa trafił do dwóch wyjątkowych postaci gdańskiej sztuki,  Augusta von Brandisa i  Fritza Augusta Pfuhle. Po skończonych studiach młody inżynier na dalszą naukę wyruszył do Drezna i Berlina, gdzie przez  trzy lata studiował u  niemieckiego impresjonisty Lovisa Corintha, a następnie wyjechał do Paryża. Jak się okazało Paryż stał się jego drugim domem, tam często wracał by malować, tam miał swoją pracownię, tam również sprzedawał swoje prace.

Stanislaw Chlebowski, "Róże w szkle", olej

Od 1920 roku praktycznie już do wojny często podróżował. Był to czas wypełniony wieloma obowiązkami, dużo malował, był jeszcze pod wpływem francuskich impresjonistów, lecz jego sztuka rozwijała się bardzo szybko i gwałtownie. 

W obrazach z tamtych lat zauważyć można pewien niepokój wynikający z poszukiwań. Jedną z pierwszych prac po przybyciu do Gdańska było zaprojektowanie i wykonanie plakatu reklamującego dopiero co powstałe Międzynarodowe Targi Gdańskie. 

Stanisław Chlebowski, "Panorama Gdańska", akwarela

Stanisław Chlebowski był członkiem wielu stowarzyszeń twórczych między innymi: Union Intrnationalen Künstler z siedzibą w Düsseldorfie, Künstlerbund Danzig oraz Towarzystwa Zachęt Sztuk Pięknych w Warszawie. Swoje obrazy wystawiał i sprzedawał w Berlinie, Paryżu, Królewcu, Poznaniu, Warszawie i Krakowie. Dzieląc Gdańsk na przemian z Berlinem i Paryżem był jak to dziś byśmy powiedzieli obywatelem świata.
Malował w estetyce kolorystycznej nawiązując do francuskiego impresjonizmu, tak jak jego profesor Lovis Corinth, jednak swoje kompozycje rozstrzygał z wielką precyzją tak jak gdańscy profesorowie August von Brandis i Fritz August Pfuhle.

Prace Chlebowskiego już za życia gromadziło gdańskie Stadtmuseum. Należał do twórców przewidywalnych, jego obrazy były naturalne, przyjemne dla oka, charakteryzowały się pewną swobodą, zawsze namalowane były  z wielkim smakiem.

Stanislaw Chlebowski, "Ulica Piwna", olej

W czasie wojny zniszczeniu uległa cała pracownia, jednak w wielu gdańskich domach zachowały się jeszcze   kompozycje kwiatowe, portrety, widoki architektury, gdańskie pejzaże, szczególnie te przedstawiające nadmorskie plaże położone nad Zatoką Gdańską, czy martwe natury. Często wybitne. Jego prace znajdują się w Muzeum Narodowym w  Gdańsku i Warszawie.

Stanisław Chlebowski, 1934 "Na Motławie", akwarela

Stanisław Chlebowski umarł w 1969 roku, dziś trochę zapomniany i niedoceniony. Pochowany został  na cmentarzu w Oliwie, leży wraz ze swoimi siostrami  Marią i Heleną.

Stanisław Seyfried (galeriaessey@wp.pl)

W artykule wykorzystano zdjęcia obrazów pochodzących z kolekcji Sopockiego Domu Aukcyjnego oraz kolekcji prywatnej Andrzeja Walasa, a także fragmenty tekstu Stanisława Seyfrieda „O Targach Gdańskich i Stanisławie Chlebowskim”.

galeria-essey.pl