Szklany świecznik w Domu Uphagena

Uroczystość prezentacji nowego świecznika w salonie Domu Uphagena przy ulicy Długiej w Gdańsku odbyła się w ramach obchodów 100-lecia otwarcia Muzeum Wnętrz Mieszczańskich.

Muzeum Historyczne Miasta Gdańska od dłuższego czasu planowało wykonanie rekonstrukcji świecznika do salonu, stanowił on bowiem bardzo ważny element wyposażenia reprezentacyjnego wnętrza. Stało się to możliwe dzięki wsparciu finansowemu, którego udzieliło Stowarzyszenie Konsulów Honorowych w Polsce, mające swą siedzibę właśnie w Domu Uphagena.

Stowarzyszenie, z prywatnych składek swych członków, przyczyniło się do dofinansowania wykonania projektu świecznika, którego autorką jest dr Zofia Maciakowska z Biura Badawczo-Rozwojowego „Agencja Dart”. Konsultantem projektu była dr Käthe Klappenbach, kurator zbiorów oświetlenia zabytkowego Stiftung Preussische Schlösser und Gärten Berlin-Brandenburg. Wykonanie projektu otworzyło możliwość rozpoczęcia poszukiwań wykonawcy świecznika. Muzeum – śladem Jana Uphagena – postanowiło zlecić wykonanie świecznika w Anglii. Uznano bowiem, że wierne odtworzenie dawnych technik pozwoli w efekcie na uzyskanie obiektu maksymalnie zbliżonego do zaginionego oryginału.

Do realizacji zadania wybrana została firma Wilkinson – Chandelier Manufactures & Glass Restorers, która działa w Sittingbourne w Hrabstwie Kent (Anglia) od 1947 r. i jest od trzech pokoleń firmą rodzinną. Firma specjalizuje się przede wszystkim w konserwacji i rekonstrukcji zabytkowych świeczników szklanych.

Dziesięcioramienny szklany świecznik z Domu Uphagena został zapewne sprowadzony przez Jana Uphagena (1731–1802) do salonu z Anglii. Nie jest to przypadkiem, gdyż firmy handlowe należące do rodziny Uphagenów współpracowały w tym okresie ściśle z firmami angielskimi. Salon – reprezentacyjne wnętrze kamienicy położone na pierwszym piętrze od strony ulicy – został ukończony w 1786 roku, a więc w nieco ponad dziewięć lat po przeprowadzeniu się państwa Uphagenów do nowego domu. W dniu 24 stycznia 1787 roku Jan wraz z żoną Abigail podjął gości w nowo umeblowanym salonie – oświetlonym angielskim świecznikiem, w którym czas odmierzał wygrywający melodie zegar w formie urny zwieńczonej postacią Chronosa, a na boazeriach przedstawione zostały greckie starożytne budowle.

W tym czasie o zamożności właściciela świadczył nie tylko dostojny wystrój i wyposażenie wnętrz, ale również liczba woskowych, kosztownych świec, które zapalano w pomieszczeniu. Niestety świecznik z salonu, dekorujący pomieszczenie do 1944 r. (wówczas zdemontowano wystrój i wyposażenie w całym domu Uphagenów) zaginął podczas wojny.

Świecznik z salonu Domu Uphagena reprezentuje typ klasycystycznych świeczników angielskich. Typ ten rozpowszechnił się w Anglii w latach siedemdziesiątych XVIII w. Szczególnie znanym warsztatem specjalizującym się w ich wykonywaniu był warsztat Williama Parkera z Londynu, a pierwszą znaną realizacją był zestaw trzech świeczników do sali herbacianej tzw. Assembly Rooms w Bath. W świecznikach angielskich wykorzystywano do produkcji kryształów szkło z dodatkiem tlenku ołowiu, dzięki czemu szkło stawało się stosunkowo miękkie, co pozwalało na szczególnie finezyjne opracowanie wszystkich detali. Taki materiał wymagał naturalnie wielkiego kunsztu szlifierzy. Jednak efekt był wspaniały – świeczniki charakteryzowała niezwykła przejrzystość i doskonałe odbicie światła.

Świeczniki angielskie odbiegały w swojej formie i konstrukcji od świeczników powstających w tym czasie na kontynencie europejskim. Ich odrębność wyrażała się w sposobie kompozycji i zestawieniu poszczególnych elementów, stosowaniu dodatkowych ramion i sterczyn dekoracyjnych. Tym elementom świeczniki zawdzięczają swoją specyfikę.

Rekonstrukcja kosztowała około sto tys. zł i częściowo też została sfinansowana ze środków dotacji miasta na działalność Muzeum Historycznego Miasta Gdańska.

Podpalenia 10 woskowych świec na kryształowym dziesięcioramiennym świeczniku dokonali m.in. utrwaleni na zdjęciu, od lewej: Bogdan Oleszek, Przewodniczący Rady Miasta Gdańska, Monika Tarnowska, Konsul Honorowa Francji oraz Andrzej Kantak, Konsul Honorowy Wielkiej Brytanii.

Wła-49
fot. Włodzimierz Amerski