Zmieniliśmy czas... ale czy ma to sens?

Pamiętajmy w nocy z soboty 26 na niedzielę 27 marca 2011 przestawiliśmy zegarki. Czas letni zaczął obowiązywać, gdy w niedzielę o 2.00 w nocy zmieniliśmy godzinę na 3.00. Pomysł zmiany czasu nie jest jednak wcale tak oczywisty, jak mogłoby się wydawać.

Czas letni, który obowiązywać zaczyna od niedzieli 27 marca, sprawia, że „dzień będzie dłuższy”. Słońce wschodzić będzie o godzinę później, ale także godzinę później zachodzić. Bez tej zmiany nie byłoby długich letnich wieczorów, kiedy słońce zachodzi dopiero o 22.00.
Czas letni nie jest jednak czymś naturalnym, co od zarania dziejów towarzyszyło człowiekowi.

Ekonomia świeczek

Pomysł wprowadzenia zmian czasu na okres letni pojawił się po raz pierwszy w 1895 roku. Początkowo jednak nie zyskał dużej popularności i przyjął się głównie w koloniach brytyjskich. Idea była prosta: tak przestawić zegary, by lepiej wykorzystać światło słoneczne i „oszczędzać świece”, stąd używany do dziś w krajach anglojęzycznych termin „Daylight saving time (DST)”.
Warto wspomnieć, że na problem lepszego wykorzystania światła dziennego już w XVIII wieku uwagę zwracał amerykański polityk i naukowiec, Benjamin Franklin. Podczas pobytu we Francji, Franklin opublikował anonimowy „List do paryżan”, w którym pisał, że mieszkańcy miasta mogliby zaoszczędzić na świecach, gdyby tylko wstawali wcześniej. Amerykanin znany jest zresztą z maksymy: „Early to bed, and early to rise, makes a man healthy, wealthy and wise” [„Wcześnie do łóżka i wczesne wstawanie, zrobi cię zdrowym bogatym i mądrym mój panie”].

Polskie świeczki

Czas letni obowiązuje obecnie w około 70 krajach, z czego niemal połowę stanowią państwa europejskie. W Polsce zmiana czasu po raz pierwszy została wprowadzona w 1919 roku i była wprowadzana rokrocznie, pomimo utraty niepodległości także w okresie drugiej wojny światowej, aż do 1949 roku. Następnie z czasu letniego zrezygnowano, został jednak przywrócony na krótko w latach 1957-64 i znów zniknął.
Od 1977 roku nieprzerwanie, co roku obowiązuje w Polsce zmiana czasu na letni. O terminach wprowadzania i odwoływania czasu letniego decyduje w naszym kraju rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów. Przy czym premier opiera się obecnie na zasadach panujących w całej Unii Europejskiej, to znaczy wprowadza czas letni w ostatnią niedzielę marca i anuluje w ostatnią niedzielę października.

Czas jest względny

Obowiązujące regulacje dotyczące zmiany czasu rodzą wiele kontrowersji. Kilka lat temu naukowcy z amerykańskiego stanu Indiana opublikowali raport, stwierdzający, że wprowadzanie czasu letniego jest niekorzystne dla mieszkańców stanu. Wskazywali m.in. na fakt, że w okresie letnim mieszkańcy wracają wtedy do domów o godzinę bliżej najgorętszej pory dnia, co powoduje zwiększenie poboru energii potrzebnej dla zasilania klimatyzacji.
Zmiany czasu powodują też, nie tylko w stanie Indiana, znaczne koszty dla komunikacji (np. jadące pociągi muszą zatrzymać się na godzinę na najbliższej stacji po godzinie drugiej w nocy) i działania lotnisk oraz systemów informatycznych.
Z drugiej strony udowodniono, że zmiany czasu pozwalają zapobiegać wypadkom drogowym, bo ruch częściej odbywa się przy świetle dziennym.

Nie ma zgody, co do zasadności wprowadzania zmian czasu, złożoność systemów energetycznych i ekonomicznych oraz wpływ wielu czynników od pogody, po ludzką psychikę utrudnia obiektywną ocenę zjawiska.
Pamiętajmy jednak, że choć zmiany czasu budzą kontrowersje, są częścią „umowy społecznej”', a w poniedziałkowy ranek szef może nie przełknąć logicznego wywodu profesorów z Indiany.

Jacek Wierciński
jacek.wiercinski@wybrzeze24.pl

 fot. sxc.hu