Obelisk „Gryfowców” odsłonięto w Stężycy

3 maja w święto Konstytucji 3 maja i Matki Boskiej Królowej Polski w Stężycy odsłonięto obelisk ku czci założycieli Tajnej Organizacji Wojskowej „Gryf Kaszubski”/„Gryf Pomorski”. Z ówczesnej stężyckiej parafii wywodzili się założyciele Gryfa w grudniu 1939 roku.

Uroczystość poprzedziła msza św. odprawiona w intencji Ojczyzny w miejscowym kościele parafialnym. Proboszcz ks. kanonik Bogdan Lipski odprawił ją w asyście licznych pocztów sztandarowych, Kaszubów w regionalnych strojach i delegacji okolicznych samorządów. Jednym z inicjatorów umieszczenia pamiątkowego kamienia w centrum tej aktywnej i ambitnej wsi był Roman Dambek, radny Sejmiku Województwa Pomorskiego oraz wójt gminy Stężyca Tomasz Brzoskowski.

Jak każe tradycja i wskazania ideowe „Gryfa”, oparte na religii katolickiej, po mszy odbył się przemarsz ulicami Stężycy i nabożeństwo majowe.

Uroczystość zakończyła się przyjacielskim spotkaniem w Gminnej Bibliotece Publicznej w Stężycy. O oprawę i zastawienie stołów zadbało Koło Gospodyń Wiejskich ze Stężycy.

Przypomnimy, że w 1939 r., po klęsce wrześniowej, w trakcie popełniania przez okupanta niemieckiego Zbrodni Pomorskiej, rósł duch oporu. Z inicjatywy por. Józefa Dambka, nauczyciela i kierownika jednej z sieci dywersji pozafrontowej (przeszkolonego do działalności konspiracyjnej na wypadek zajęcia Pomorza przez Niemcy), Kaszubi, związani głównie ze Stronnictwem Narodowym 24 grudnia 1939 r. we wsi Czarlino (gmina Sulęczyno) powołali cywilno–wojskową Tajną Organizację Wojskową „Gryf Kaszubski”. Jej statut został przyjęty wiosną 1940 r. Narodowa Demokracja była na Pomorzu szczególnie silna (z ponad 50 proc. poparciem w powiecie morskim i kościerskim – wybory w 1928 r.), podobnie jak w Poznańskiem, na części Mazowsza(w tym Warszawa) i Podlasia (powiaty Łomża, Bielsk Podlaski).

Założycielami „Gryfa Kaszubskiego” oprócz por. Dambka byli: Klemens Bronk z Czarlina – gminny przewodniczący Stronnictwa Narodowego, Bronisław Brunka ze Stężyckiej Huty – do wybuchu wojny wójt, Józef i Jan Gierszewscy (ojciec i syn) – rolnicy z Czarlina, w których gospodarstwie miało miejsce powołanie „Gryfa Kaszubskiego” w celu wyzwolenia Ojczyzny i obrony Kościoła Świętego. To ich nazwiska wykuto w obelisku.

Obok założycieli organizacji na szczególną uwagę zasługuje postać ks. Józefa Wryczy, ps. „Rawycz”, „Delta”, „Śmiały”, działacza niepodległościowego, bohatera narodowego, kapelana armii gen. Hallera, w stopniu podpułkownika, weterana wojny polsko–bolszewickiej, przedwojennego przeciwnika sanacji. To on objął cywilną funkcję prezesa Rady Naczelnej Tajnej Organizacji Wojskowej „Gryf Pomorski”. Drugim prezesem był por. Dambek.

Podczas nocnej odprawy 7 lipca 1941 r. w Czarnej Dąbrowie przemianowano nazwę „Gryf Kaszubski” na „Gryf Pomorski” (w gospodarstwie Bolesława Żmudy-Trzebiatowskiego, uczestniczyli ks. Józef Wrycza, Józef Dambek, Leon Kulas, Klemens Bronk, Rudolf Bronk, Bronisław Brunka, Jan Gierszewski, Franciszek Borzyszkowski, Józef Kulas, Anastazy Witkowski i Juliusz Koszałka). Komendantami wojskowymi byli Bolesław Formela (ps. „Romiński”), Juliusz Koszałka (ps. „Jeremi”), Józef Gierszewski (ps. „Ryś”, „Szulc”, „Gozdawa”) i Grzegorz Wojewski (ps. „Ferrum”) i por. Augustyn Westphal.

Rota przysięgi Gryfowców:
„Przysięgam Panu Bogu Wszechmogącemu w Trójcy Świętej Jedynemu i Najświętszej Maryi Pannie Królowej Polski, że pod rozkazami wyznaczonych mi dowódców rozpocznę walkę dla oswobodzenia Ojczyzny i Kościoła katolickiego”.

Zgodnie z deklaracją ideową „Gryf Pomorski” był organizacją apolityczną, stawiającą sobie za cel nadrzędny wyzwolenie kraju. Liczył kilkanaście tysięcy zaprzysiężonych członków na całym Pomorzu. A wszystko to na terenie uznawanym przez Niemców nie za obszar okupowany, jak Generalne Gubernatorstwo, lecz na terenie państwa niemieckiego (Pomorze w październiku 1939 r. zostało wcielone do Rzeszy).

„Gryfowców” tępił okupant niemiecki, a po 1945 r. wielu z nich zostało zamordowanych, represjonowanych lub wywiezionych na Wschód.

ASG