Sąd wójta karze, wojewoda honoruje? » Czy to nie kompromitacja? Skazany prawomocnie na 25 tys. złotych grzywny za niewypłacenie należnych ... "Wejście w historię": Medal Sprawiedliwy wśród Narodów Świata, przyzna... » W Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku podczas pierwszej w 2024 roku odsłony cyklu "Wejście w histori... Konkurs wokalnych talentów przedszkolaków » 13 przedszkolaków wzięło udział w Międzyprzedszkolnym konkursie piosenki "Śpiewam, bo lubię".Organiz... Tomasz Rakowski: Gdańsk nie ma gospodarza » O „układzie gdańskim” zmianach w polityce mieszkalnej i inwestycjach drogowych, również tych bardzo ... Mariusz Hoffman – „Plakat malowany poezją” » „Gdańska Galeria Sztuki” … „Gazety Gdańskiej” zaprasza do galerii „W zaułku” na kolejną prezentację ... VIII Międzyszkolny Turniej Logopedyczny Szumiące Zabawy » Po raz ósmy Pomorska Biblioteka Pedagogiczna w Gdańsku oraz Szkoła Podstawowa nr 49 w Gdańsku zorgan... Matysiak i Milewski w Telewizji Republika » W czwartek, 21 marca, o 19:30 gośćmi Danuty Holeckiej będą posłanka Paulina Matysiak z Nowej Lewicy ... Szóstka Szostaka - program KWW Kocham Gdańsk » KWW Kocham Gdańsk przedstawił swój program - "szóstkę Szostaka".Przedstawione postulaty zostały opra... Goście Katarzyny Gójskiej: Tarczyński, Kanthak, Witkowski, Ćwik » W środę o 20:00 gośćmi redaktor Katarzyny Gójskiej w programie "W PUNKT" będą: Dominik Tarczyński, e... Grzywna dla wójta Szemudu - kiedy zapłaci nauczycielom? » Kompromitacja minister B. Nowackiej i wójta Szemudu R. Kalkowskiego. Szefowa MEN gawędziła w lutym o...
Tomasz Rakowski: Gdańsk nie ma gospodarza
wtorek, 26 marca 2024 15:12
Tomasz Rakowski: Gdańsk nie ma gospodarza
O „układzie gdańskim” zmianach w polityce mieszkalnej i
AP Orlen odczarowała Polsat Plus Arenę
sobota, 23 marca 2024 19:43
AP Orlen odczarowała Polsat Plus Arenę
Do pięciu razy sztuka. Dopiero w piątym meczu piłkarki AP Orlen
Samodzielna Lechia, zadyszka Jaguara
sobota, 23 marca 2024 08:12
Samodzielna Lechia, zadyszka Jaguara
I LIGA FORTUNA
Dwójka trójmiejskich liderów nadal
Lechia rozbiła outsidera po przerwie
piątek, 15 marca 2024 19:17
Lechia rozbiła outsidera po przerwie
Lider pewnie ograł ostatnią drużynę w tabeli. Lechia bez

Galeria Sztuki Gdańskiej

Estera Karp w Polsce, w Skierniewicach
poniedziałek, 18 marca 2024 19:14
Estera Karp w Polsce, w Skierniewicach
Przejechałem pół Polski, ale warto było. Tak dobrej wystawy dawno

Sport w szkole

Ostatni akcent w piłce ręcznej
niedziela, 24 marca 2024 18:36
Ostatni akcent w piłce ręcznej
Ostatnim akcentem rywalizacji w piłce ręcznej, rozgrywanej w ramach

"Gdańska" w antrakcie

Nagrody teatralne rozdane
środa, 27 marca 2024 14:20
Nagrody teatralne rozdane
Z okazji Międzynarodowego Dnia Teatru rozdano jak co roku nagrody
Powstaniec z Gdyni
piątek, 05 stycznia 2024 16:35
Powstaniec z Gdyni
„Powstaniec 1863”- to długo oczekiwany film o wielkim bohaterze

Muzeum Stutthof w Sztutowie

2076 dni obozu pod Gdańskiem
piątek, 16 września 2022 18:15
2076 dni obozu pod Gdańskiem
Obóz koncentracyjny Stutthof wyzwoliły wojska III Frontu

Foto "Kwiatki"

Zimowe oblicza Trójmiasta
sobota, 13 lutego 2021 11:08
Zimowe oblicza Trójmiasta
Zimowe oblicze Trójmiasta w obiektywie Roberta
Premier: Bogate Pomorze to bogata Polska
poniedziałek, 24 lipca 2023 10:43
Premier: Bogate Pomorze to bogata Polska
To było pierwsze tego typu wydarzenie w regionie. W Wejherowie
Spotkali się, by oszacować możliwości założenia muzeum
poniedziałek, 10 kwietnia 2017 18:04
Spotkali się, by oszacować możliwości założenia muzeum
Fundacja „Mater Dei”, ta sama dzięki której w dużej mierze

Dlaczego nie głosuję na Tuska

środa, 04 października 2023 12:35
Już dni dzielą nas od kolejnych wyborów. Niektórzy twierdzą, że

Partacze ze Starych Szkotów i Chełma

Ocena użytkowników: / 46
SłabyŚwietny 
wtorek, 02 kwietnia 2019 18:39

Historia przedmieść Gdańska jest bardzo ciekawa, a zarazem tragiczna, bowiem wiele wojen na przestrzeni wieków niszczyło je wielokrotnie. Strategiczne ich położenie było doskonałym punktem obserwacji miejsc oporu broniącego się miasta i ruchu wojsk. Tu następowała koncentracja armii oblężniczych i stąd wyprowadzano ataki na miasto. Najdogodniejszym miejscem dla przeprowadzania takich akcji był Chełm położony na wzgórzu poza murami miasta.


Przełom XVIII i XIX wieku był dla Chełma okresem największej prosperity. Miejscowość podniesiona została do rangi samodzielnego pruskiego miasta. W planach Fryderyka II, króla Prus, jawił się plan zagarnięcia Gdańska, zdobycia panowania nad ujściem Wisły i przejęcia kontroli nad Rzeczpospolitą. Temu też celowi miał służyć rozwój Chełma (Stolzenberg) jako konkurencyjnego miasta, rozwijającego się organizmu pod bokiem silnej aglomeracji.

alt

Widok na Gdańsk od strony Biskupiej Górki i Chełma, fragment, Matthaeus Deisch, według F.A. Lormanna, miedzioryt, Gdańsk, 1765


Obszar miasta obejmował wzgórza położone na południe od Gdańska i zajmował tereny między Starymi Szkotami, Świętym Wojciechem, Orunią, Ujeściskiem, Siedlcami i Biskupią Górką. Zwierzchnictwo nad tym terenem od roku 1641 posiadała kapituła włocławska. Chełm rozwijał się wraz z otaczającymi osadami, posiadał swój magistrat i budynki użyteczności publicznej. Był moment, że zamieszkiwało tu w sumie około 10 tysięcy osób. Wielokulturowy i wielonarodowościowy charakter mieszkańców miał również wpływ na jego rozwój. Obszar zamieszkiwali: Menonici, Holendrzy, Szkoci, Żydzi, Prusacy, Polacy. Osiedlali się tu rzemieślnicy wielu cechów, przeważnie ci, którzy nie mogli znaleźć zatrudnienia w Gdańsku. Organizacja polityki cechowej na terenie Gdańska była tak silna, że nie dopuszczała do rozwoju handlu poza cechami. Przybyli z zewnątrz mistrzowie popularnych zawodów nie mieli szans na legalną pracę, obostrzenia przyjęcia do cechu były bardzo ostre. Poza murami miasta było łatwiej, tu mogli swobodnie uprawiać swoje rzemiosło tym bardziej, że polityka Fryderyka II stwarzała takie możliwości. Pruski Król dbał o stworzenie jak najsilniejszej konkurencji dla Gdańska, nierzadko tworząc dla rzemiosła wiele przywilejów. Partacze, jak ich wówczas nazywano, nielegalni rzemieślnicy, nienależący do cechu, świetnie sobie radzili, ich wyroby o wiele tańsze niż w Gdańsku nie ustępowały poziomem wykonania i posiadały odpowiednią jakość.

alt

I rozbiór Polski w 1772 roku włącza Prusy Królewskie bez Gdańska i Torunia do Prus. Obok Gdańska król Pruski Fryderyk II, tworzy nowe miasto Stolzenberg (Chełm) dla kontroli celnej i pocztowej Gdańska. List Burmistrza i Rady Miasta z 29.01.1783 r.


Chełm, Stare Szkoty i okoliczne osady mimo dużych utrudnień ze strony Gdańska radziły sobie dobrze. Ich wyroby bardzo często przemycane były w granice Nadmotławskiego grodu. Czasami organizacjom poszczególnych cechów udawało się pokojowo wynegocjować jakieś warunki dotrzymania konkurencyjnego handlu, ale były to sporadyczne umowy. Tak więc: konwisarze, garncarze, stolarze, ceramicy, bursztynnicy, złotnicy, tkacze, rzeźnicy, piekarze, browarnicy i wielu innych przedstawicieli grup zawodowych rozwijało swoje interesy pod okiem niezadowolonych gdańskich korporacji.

alt

Napoleon nadzorujący przygotowania do oblężenia Gdańska, 9.05.1807, akwaforta według J.F.J. Swebacha, trawił F.L. Couche, ok. 1840-1860


Osłabienie rozwoju Chełma przyniosło dopiero oblężenie Gdańska przez wojska napoleońskie w roku 1807. W pierwszym tygodniu szturmu, polskie oddziały wojsk marszałka Lefebvre zdobyły wzgórze Stolzenberg. Na podstawie zawartego pokoju w Tylży powołano nowy autonomiczne organizm państwowości Gdańska pod protektoratem Prus i Saksonii, ale de facto pod francuskim zarządzaniem.

alt

Widok na Biskupią Górkę i Chełm według obrazu Alberta Juchanowitza, Lith. v. F. Bils, Królewiec 1838


Po upadku pierwszego Wolnego Miasta Gdańska i przyznaniu na Kongresie Wiedeńskim tych terenów Prusom, dopiero na początku lat 30. XX wieku rozpoczęła się rozbudowa dzielnicy, do tej pory ważnej, lecz poza głównym zainteresowaniem miasta. Powstawały małe domy z ogródkami, rodził się jednak plan zagospodarowania tych terenów. Wojna przeszkodziła w jego realizacji. Dopiero w latach 80. XX wieku rozpoczęto budowę dużego osiedla. Dziś dzielnicę zamieszkuje ponad 50 tys. ludzi i stanowi ona najludniejszy obszar Gdańska.


Zupełnie niedawno trafiłem na pasjonującą publikację napisaną przez gdańskich historyków, będącą pierwszą z serii książek o gdańskich dzielnicach. Serię rozpoczyna tom 1 - „Chełm”. Publikacja w sposób znakomity prezentuje w wielu wypadkach zupełnie nową jeszcze nigdzie niepublikowaną wiedzę o Chełmie. Polecam.

Stanisław Seyfried

Grafiki i list pochodzą z kolekcji Andrzeja Walasa


Inne artykuły związane z:
Related news items:
Newer news items:
Older news items:
 

Dodaj komentarz


Kod antysapmowy
Odśwież