Karol Nawrocki z poparciem NSZZ „Solidarność” » Obywatelski kandydat na prezydenta Karol Nawrocki podpisał w czwartek umowę programową z Komisją Kra... Ankieta w PSL - dalej od Hołowni? » Władze PSL rozesłały do wszystkich członków partii ankietę zawierająca kilkadziesiąt pytań dotyczący... Prezes Trybunału Konstytucyjnego oskarża rządzących o zamach stanu! Sk... » Prezes Trybunału Konstytucyjnego Bogdan Święczkowski na konferencji prasowej poinformował o tym, że ... Przywitać von der Leyen w Gdańsku - Solidarność zaprasza » 7 lutego w godz. 11-15 przed wejściem do ECS w Gdańsku NSZZ „Solidarność” organizuje protest przeciw... Most Siennicki naruszy przyczółki gdańskiej władzy? » Radni gdańskiej opozycji z Prawa i Sprawiedliwości skierowali doniesienie do Prokuratury Okręgowej w... Azyl gdańskiej władzy - parkowanie w centrum za friko » Blisko 7 godzin debatowali radni Gdańska i przedstawiciele miejskiej administracji podczas ostatniej... Zmarł Longin Mażewski » Nie żyje Longin Mażewski (68.l), w latach 1994-98 wiceprezydent Gdańska ds. finansowych w zarządzie ... Kotula z premedytacją kłamała o swoim wykształceniu? Informacje do Kan... » "Ministra" Katarzyna Kotula (Lewica) tłumaczy się, że poprawiła już błędne informacje na temat tytuł... List otwarty do radnych: dziś ul. Kaczyńskiego, jutro Adamowicza » Szanowni Państwo, Radni Miasta Gdańska,zwracam się do Państwa w związku z trwającymi od 10.01.2025 k... W Brukseli Jaki dewastuje politykę Tuska » W Parlamencie Europejskim trwa burzliwa debata po prezentacji programu polskiej prezydencji w Unii E...
Reklama
Azyl gdańskiej władzy - parkowanie w centrum za friko
sobota, 01 lutego 2025 09:34
Azyl gdańskiej władzy - parkowanie w centrum za friko
Blisko 7 godzin debatowali radni Gdańska i przedstawiciele miejskiej
Nowy Rok z futbolem - po raz 46. na AWFiS
środa, 01 stycznia 2025 19:21
Nowy Rok z futbolem - po raz 46. na AWFiS
Po raz 46. pracownicy oliwskiej Akademii Wychowania Fizycznego i
Transferowa ofensywa w Lechii trwa
piątek, 21 czerwca 2024 15:31
Transferowa ofensywa w Lechii trwa
Już tylko miesiąc został do inauguracji Ekstraklasy w
Terminarz PKO Ekstraklasy 2024/2025
czwartek, 06 czerwca 2024 13:56
Terminarz PKO Ekstraklasy 2024/2025
Inauguracja nowego sezonu PKO Ekstraklasy odbędzie się w piątek 19

Galeria Sztuki Gdańskiej

Bogusław Górecki - „Wśród wiatraków na Żuławach”
środa, 04 grudnia 2024 23:40
Bogusław Górecki - „Wśród wiatraków na Żuławach”
Ostatnio miałem przyjemność wzięcia udział w przygotowaniach

Sport w szkole

Rozdano medale w wioślarstwie halowym
sobota, 30 marca 2024 16:46
Rozdano medale w wioślarstwie halowym
22 marca w hali sportowej Szkoły Podstawowej 94 po raz kolejny

"Gdańska" w antrakcie

Charlie zmienia się w kurczaka
środa, 05 czerwca 2024 13:24
Charlie zmienia się w kurczaka
Od niedawna w Polsce uczniowie nie muszą odrabiać prac domowych.
Powstaniec z Gdyni
piątek, 05 stycznia 2024 16:35
Powstaniec z Gdyni
„Powstaniec 1863”- to długo oczekiwany film o wielkim bohaterze

Muzeum Stutthof w Sztutowie

2076 dni obozu pod Gdańskiem
piątek, 16 września 2022 18:15
2076 dni obozu pod Gdańskiem
Obóz koncentracyjny Stutthof wyzwoliły wojska III Frontu

Foto "Kwiatki"

Zimowe oblicza Trójmiasta
sobota, 13 lutego 2021 11:08
Zimowe oblicza Trójmiasta
Zimowe oblicze Trójmiasta w obiektywie Roberta
Zapomniany cmentarz, tajemnicze zgony pacjentów
sobota, 28 grudnia 2024 17:15
Zapomniany cmentarz, tajemnicze zgony pacjentów
Spacerując lasami okalającymi Wejherowo, w okolicy ulicy Jana III
Spotkali się, by oszacować możliwości założenia muzeum
poniedziałek, 10 kwietnia 2017 18:04
Spotkali się, by oszacować możliwości założenia muzeum
Fundacja „Mater Dei”, ta sama dzięki której w dużej mierze

Dlaczego nie głosuję na Tuska

środa, 04 października 2023 12:35
Już dni dzielą nas od kolejnych wyborów. Niektórzy twierdzą, że

Partacze ze Starych Szkotów i Chełma

Ocena użytkowników: / 46
SłabyŚwietny 
wtorek, 02 kwietnia 2019 18:39

Historia przedmieść Gdańska jest bardzo ciekawa, a zarazem tragiczna, bowiem wiele wojen na przestrzeni wieków niszczyło je wielokrotnie. Strategiczne ich położenie było doskonałym punktem obserwacji miejsc oporu broniącego się miasta i ruchu wojsk. Tu następowała koncentracja armii oblężniczych i stąd wyprowadzano ataki na miasto. Najdogodniejszym miejscem dla przeprowadzania takich akcji był Chełm położony na wzgórzu poza murami miasta.


Przełom XVIII i XIX wieku był dla Chełma okresem największej prosperity. Miejscowość podniesiona została do rangi samodzielnego pruskiego miasta. W planach Fryderyka II, króla Prus, jawił się plan zagarnięcia Gdańska, zdobycia panowania nad ujściem Wisły i przejęcia kontroli nad Rzeczpospolitą. Temu też celowi miał służyć rozwój Chełma (Stolzenberg) jako konkurencyjnego miasta, rozwijającego się organizmu pod bokiem silnej aglomeracji.

alt

Widok na Gdańsk od strony Biskupiej Górki i Chełma, fragment, Matthaeus Deisch, według F.A. Lormanna, miedzioryt, Gdańsk, 1765


Obszar miasta obejmował wzgórza położone na południe od Gdańska i zajmował tereny między Starymi Szkotami, Świętym Wojciechem, Orunią, Ujeściskiem, Siedlcami i Biskupią Górką. Zwierzchnictwo nad tym terenem od roku 1641 posiadała kapituła włocławska. Chełm rozwijał się wraz z otaczającymi osadami, posiadał swój magistrat i budynki użyteczności publicznej. Był moment, że zamieszkiwało tu w sumie około 10 tysięcy osób. Wielokulturowy i wielonarodowościowy charakter mieszkańców miał również wpływ na jego rozwój. Obszar zamieszkiwali: Menonici, Holendrzy, Szkoci, Żydzi, Prusacy, Polacy. Osiedlali się tu rzemieślnicy wielu cechów, przeważnie ci, którzy nie mogli znaleźć zatrudnienia w Gdańsku. Organizacja polityki cechowej na terenie Gdańska była tak silna, że nie dopuszczała do rozwoju handlu poza cechami. Przybyli z zewnątrz mistrzowie popularnych zawodów nie mieli szans na legalną pracę, obostrzenia przyjęcia do cechu były bardzo ostre. Poza murami miasta było łatwiej, tu mogli swobodnie uprawiać swoje rzemiosło tym bardziej, że polityka Fryderyka II stwarzała takie możliwości. Pruski Król dbał o stworzenie jak najsilniejszej konkurencji dla Gdańska, nierzadko tworząc dla rzemiosła wiele przywilejów. Partacze, jak ich wówczas nazywano, nielegalni rzemieślnicy, nienależący do cechu, świetnie sobie radzili, ich wyroby o wiele tańsze niż w Gdańsku nie ustępowały poziomem wykonania i posiadały odpowiednią jakość.

alt

I rozbiór Polski w 1772 roku włącza Prusy Królewskie bez Gdańska i Torunia do Prus. Obok Gdańska król Pruski Fryderyk II, tworzy nowe miasto Stolzenberg (Chełm) dla kontroli celnej i pocztowej Gdańska. List Burmistrza i Rady Miasta z 29.01.1783 r.


Chełm, Stare Szkoty i okoliczne osady mimo dużych utrudnień ze strony Gdańska radziły sobie dobrze. Ich wyroby bardzo często przemycane były w granice Nadmotławskiego grodu. Czasami organizacjom poszczególnych cechów udawało się pokojowo wynegocjować jakieś warunki dotrzymania konkurencyjnego handlu, ale były to sporadyczne umowy. Tak więc: konwisarze, garncarze, stolarze, ceramicy, bursztynnicy, złotnicy, tkacze, rzeźnicy, piekarze, browarnicy i wielu innych przedstawicieli grup zawodowych rozwijało swoje interesy pod okiem niezadowolonych gdańskich korporacji.

alt

Napoleon nadzorujący przygotowania do oblężenia Gdańska, 9.05.1807, akwaforta według J.F.J. Swebacha, trawił F.L. Couche, ok. 1840-1860


Osłabienie rozwoju Chełma przyniosło dopiero oblężenie Gdańska przez wojska napoleońskie w roku 1807. W pierwszym tygodniu szturmu, polskie oddziały wojsk marszałka Lefebvre zdobyły wzgórze Stolzenberg. Na podstawie zawartego pokoju w Tylży powołano nowy autonomiczne organizm państwowości Gdańska pod protektoratem Prus i Saksonii, ale de facto pod francuskim zarządzaniem.

alt

Widok na Biskupią Górkę i Chełm według obrazu Alberta Juchanowitza, Lith. v. F. Bils, Królewiec 1838


Po upadku pierwszego Wolnego Miasta Gdańska i przyznaniu na Kongresie Wiedeńskim tych terenów Prusom, dopiero na początku lat 30. XX wieku rozpoczęła się rozbudowa dzielnicy, do tej pory ważnej, lecz poza głównym zainteresowaniem miasta. Powstawały małe domy z ogródkami, rodził się jednak plan zagospodarowania tych terenów. Wojna przeszkodziła w jego realizacji. Dopiero w latach 80. XX wieku rozpoczęto budowę dużego osiedla. Dziś dzielnicę zamieszkuje ponad 50 tys. ludzi i stanowi ona najludniejszy obszar Gdańska.


Zupełnie niedawno trafiłem na pasjonującą publikację napisaną przez gdańskich historyków, będącą pierwszą z serii książek o gdańskich dzielnicach. Serię rozpoczyna tom 1 - „Chełm”. Publikacja w sposób znakomity prezentuje w wielu wypadkach zupełnie nową jeszcze nigdzie niepublikowaną wiedzę o Chełmie. Polecam.

Stanisław Seyfried

Grafiki i list pochodzą z kolekcji Andrzeja Walasa


Inne artykuły związane z:
Related news items:
Newer news items:
Older news items:
 

Dodaj komentarz


Kod antysapmowy
Odśwież