„Europejska droga. 40-lecie partnerstwa Gdańska i Bremy” – debata w ECS

W tym roku obchodzimy 40 rocznicę podpisania porozumienia gdańsko-bremeńskiego. 12 kwietnia 1976 roku władze Gdańska i władze Bremy podpisały ramowe porozumienie o współpracy obu miast. Z tej okazji w Europejskim Centrum Solidarności odbyła się debata „Europejska droga. 40-lecie partnerstwa Gdańska i Bremy”, w której wzięli udział Paweł Adamowicz – prezydent Gdańska, Cornelia Peiper – konsul generalna Niemiec w Gdańsku, Christian Weber – prezydent parlamentu Bremy, dr Dominik Pick – historyk, kulturoznawca, specjalista od relacji polsko-niemieckich. Moderatorem dyskusji był Basil Kerski – dyrektor ECS.

– Dzisiaj spotykamy się z wielu powodów. Po pierwsze nie tylko 40-lecie tego ważnego partnerstwa, ale też 25-lecie traktatu polsko-niemieckiego z 17 czerwca 1991 roku. Jeszcze 2, 3, 4 lata temu wydawało nam się, że to po prostu następny fajny jubileusz. Dzisiaj mamy świadomość, że to był jeden z dokumentów, fundamentów nowej Europy i fundamentów, które zobaczymy jak będą stabilne – powiedział Basil Kerski.

Ważnym tematem debaty była postać zmarłego niedawno Hansa Koschnicka, który był burmistrzem Bremy i za razem sygnatariuszem porozumienia gdańsko-bremeńskiego. Basil Kerski poprosił zebranych na debacie ludzi o uczczenie pamięci Hansa Koschnicka, a także arcybiskupa Tadeusza Gocłowskiego minutą ciszy. Obaj zmarli są honorowymi obywatelami Gdańska.

Pierwsze pytanie w debacie Basil Kerski skierował do Christiana Webera oraz do Pawła Adamowicza, a dotyczyło ono roli Hansa Koschnicka w porozumieniu gdańsko-bremeńskim, a także w kontaktach polsko-niemieckich.

Pierwszy głos zabrał Christian Weber.

– Ja mam też takie korzenie migracyjne, ponieważ moja rodzina pochodzi ze Śląska i ja nigdy o tym nie wspominałem, ponieważ nie chciałem być uważany za rewanżystę, ale byłem oczywiście zwolennikiem tej ówczesnej polityki wschodniej i uważałem pojednanie z narodem, któremu wyrządziliśmy tyle krzywdy i tyle cierpienia w czasach nazistowskich, w czasach II wojny światowej, za coś niezbędnego. Hans Koschnick na poziomie landowym, ponieważ jak Państwo wiedzą Niemcy są krajem federalnym, był tym motorem, tą siłą sprawczą, która chciała doprowadzić do pojednania – powiedział Christian Weber. – Hans Koschnick razem z Willym Brandtem doprowadzili do tego, że w ogóle do takiego pojednania mogło dojść. I chyba niedostatecznie mocno to doceniamy, ponieważ w tamtych czasach, przed 40 laty, to nie było normalne. Dla nas to porozumienie jest normalne dzisiaj, otwarte granice, że żyjemy w zjednoczonej Europie, natomiast wtedy tak nie było. Nie wiem czy Państwo pamiętają to, że Willy Brandt swój osobisty, polityczny los położył na szali w tej kwestii. Czy znają Państwo dzisiaj takiego polityka, który by się tak zaangażował i właściwie swoją karierę polityczną podporządkował jednej takiej kwestii. Jestem bardzo szczęśliwy, że Niemcy konsekwentnie poszły tą drogą polityki otwarcia, zaufania, pojednania.

Kolejnym mówcą był prezydent Paweł Adamowicz.

– Prezydentem Gdańska był Tomasz Posadzki, ja byłem przewodniczącym Rady Miasta, kiedy z inicjatywy profesora Józefa Borzyszkowskiego oraz grupy, nazwijmy, Kaszubów powstała inicjatywa nadania obywatelstwa honorowego Gdańska Hansowi Koschnickowi – powiedział Paweł Adamowicz. – Ta uroczystość nadania honorowego obywatelstwa Hansowi Koschnickowi była dla nas ówczesnych radnych miasta Gdańska, wtedy rada liczyła 60 członków, to była wielka lekcja spotkania Polski z Niemcami, Niemców z Polakami, Bremy z Gdańskiem. Dla większości z nas, również i dla mnie, to było coś nowego. Pamiętajcie, to mówię do naszych przyjaciół Niemców, bremeńczyków, myśmy jednak byli wychowani w dużej podejrzliwości do Niemiec i Niemców. Niemiec to był wróg. A więc to obywatelstwo honorowe dla Koschnicka, pierwszego Niemca, obywatela honorowego Gdańska po 1990 roku, to był jakiś psychologiczny przełom.

Prezydent Gdańska podzielił się z zebranymi własnymi odczuciami dotyczącymi Hansa Koschnicka.

– Dla mnie spotkanie z Hansem Koschnickiem (…) to było też spotkanie pierwszy raz w życiu z krwi i kości z prawdziwym Niemcem i do tego politykiem (…). Dla mnie to było spotkanie takie bardzo kulturalne, w przypadku Koschnicka jowialnego pana, otwartego, brata łatę, ciepłego, magnetycznego – powiedział prezydent.

Paweł Adamowicz powiedział także, że jego liczne wyjazdy do Bremy były „transferem dobrych praktyk i doświadczeń”. Prezydent Gdańska podkreślił również, że spotkanie z inną, niemiecką kulturą, także polityczną, było dla niego bardzo owocnym doświadczeniem i czuje się dzięki niemu bogatszy m.in. jako lokalny polityk.

Następnie Basil Kerski zapytał o ocenę relacji polsko-niemieckiej i znaczenia tego porozumienia.

– Dla mnie bardzo ważne jest to, że Polska i Niemcy mogą traktować się w tej chwili jak partnerzy. Przed 40 laty było to niewyobrażalne i właściwie wydawało się niemożliwe, a zawdzięczamy to wielu wybitnym osobistościom takim jak Korschnick, Brandt, Genscher. Byli to wizjonerzy, którzy doprowadzili do tego, że dzisiaj możemy żyć w innych czasach i nie powinniśmy poprzestawać w naszych staraniach – powiedziała Cornelia Peiper.

– Szczególny w stosunkach polsko-niemieckich jest ten bardzo silny splot i te więzy łączące nasze społeczeństwa obywatelskie, które są naprawdę bardzo silne i to jest bardzo ważne zwłaszcza w obliczu dramatycznych zmian, które obserwujemy w Europie i tego skierowania się na prawo. Widzimy jak silne są protesty przeciwko naruszaniu demokracji w Polsce i jak ważne jest to, że społeczeństwa obywatelskie są tak niezmiernie zorganizowane.

Kolejne pytanie moderatora dotyczyło dzisiejszej kondycji relacji polsko-niemieckiej.

– Partnerstwo między Bremą a  Gdańskiem musi żyć, musi być wypełnione życiem. Tutaj właściwie zwracam się do tych młodych ludzi, którzy siedzą w tylnych rzędach. Jest to dla nas ogromnie ważne, żebyśmy mieli następców i to jest też taka troska po niemieckiej stronie, że wyrośnie nam pokolenie, które jest w pełni oderwane od historii, a my mamy nadzieję, że znajdą się młodzi ludzie, którzy zechcą pójść w nasze ślady i to co zaczęli sygnatariusze porozumienia, to co my poprowadziliśmy dalej, że oni to przejmą – powiedział Christian Weber. – Rządy przychodzą i odchodzą, ludzie pozostają i trzeba naprawdę mieć taki długi oddech i czasem przetrzymać te gorsze czasy.

Prezydent parlamentu Bremy podkreślił również, że m.in. dzięki twórczości Güntera Grassa mógł poznać historię Gdańska i właśnie dzięki tej literaturze ma ogromnie emocjonalny związek zarówno z Gdańskiem, jak i z Polską.

Następnie Basil Kerski zapytał Dominika Picka co dla niego jest istotne w obecnych relacjach Gdańska i Bremy.

– Myślę, że liczy się przede wszystkim i mimo wszystko partnerstwo miast – powiedział Dominik Pick. – Kontakty z Bremą, czy kontakty z Gdańskiem nie są jednostronne. To nie jest tak, że my Polacy jesteśmy biedniejsi i uczymy się od bremeńczyków, wręcz przeciwnie. Bardzo wielu moich bremeńskich rozmówców podkreśla, że pobyt w Polsce, kontakt z polskimi kolegami otwiera im też jakby zupełnie nowe perspektywy.

Dominik Pick opowiedział również o genezie porozumienia gdańsko-bremeńskiego.

Kolejnym punktem wydarzenia były pytania, komentarze i wypowiedzi publiczności.

– Ta pomoc ze strony Bremy była nie tylko w okresie „Solidarności”, ale również w okresie różnych nieszczęść, które spadały na mieszkańców Gdańska. Pamiętam, że sam przywoziłem jakieś pieniądze z Bremy ofiarowane na pomoc poszkodowanym w pożarze hali Stoczni Gdańskiej albo w budynku przy Alei Wojska Polskiego, a może jedno i drugie – powiedział Tomasz Posadzki, były prezydent Gdańska.

Ponadto na końcu spotkania wręczono nagrody młodym zwycięzcom konkursu „Związki Gdańska z morzem”, a także wylosowano laureatów konkursu miesięcznika „Herold”.

Na debacie obecni byli m.in. Bogdan Oleszek, Wiesław Bielawski, Aleksandra Dulkiewicz, Wojciech Błaszkowski, Tadeusz Fiszbach.

Karolina Rabiej