Janosik 21 z muzyką na żywo w wykonaniu KWARTETU JORGI

9 lipiec o godz.21.30 w Teatrze Leśnym we Wrzeszcz odbędzie się koncertu Kwartetu Jorgi. Podczas koncertu Kwartet zaprezentuje własną muzykę do JANOSIKA - pierwszego słowackiego filmu pełnometrażowego, nakręconego w 1921 roku. Pokaz odbędzie się  w ramach obchodów 100-lecia Teatru Leśnego podczas imprezy Muzyka bez Granic.

Kwartet Jorgi

Kwartet Jorgi - legendarna grupa, która stworzyła podstawy dzisiejszej sceny folkowej w Polsce.
Istnieje od 1982, czasów kiedy o folku w Polce jeszcze nikt nie słyszał. Trzon zespolu od początku dzialalności tworzą bracia Maciej i Waldemar Rychly.

Początkowo zespół grał muzykę dawną, ale z biegiem czasu, gdy z występami przeniósł się z wnętrz sakralnych do otwartych przestrzeni, w jego muzyce zaczęły dominować źródła ludowe. Znakiem rozpoznawczym grupy stało się wirtuozerskie połączenie słowiańskiej tradycji muzycznej z rozbudowanymi improwizacjami nawiązującymi do jazzu i muzyki klasycznej. Bracia Rychli czerpią inspiracje zarówno z polskiej klasyki (Chopin, Szymanowski, Lutosławski), jak i folkloru wielu narodów. Brali udział w wielu ekspedycjach badających źródła muzyki ludowej, między innymi do Grecji, Egiptu, Jugosławii, Rumunii, na Huculszczyznę, Ukrainę czy Słowację.

Sam zespół określał swą twórczość jako "muzyka zielonej fali" - połączenie muzyki etnicznej z jazzem, klasyką, rockiem akustycznym.

Muzyka zespołu jest momentami roztańczona, pełna dynamizmu, wręcz drapieżna, kiedy indziej nostalgiczna, liryczna zasłuchana w odgłosy przyrody.
Sięga głęboko do słowiańskich korzeni łącząc się z wirtuozerią wykonania i szeroko rozbudowaną improwizacją.
Słychać w niej też wpływy muzyki tradycyjnej różnych zakątków świata.
Kwartet Jorgi zagrał setki koncertów w Polsce i za granicą, brał udział w wielu festiwalach, m.in. w Anglii, Czechach, Francji, Niemczech, USA i Wenezueli. Współpracował z wieloma teatrami, a jego muzykę wykorzystywano w filmach.

Zespół ma na koncie kilkanaście płyt, między innymi "Muzykę na Trąbkę, gitarę i flet",płytę "Biskupińską" czy "To I TAO".

O filmie Jánošík 21

Jánošík 21 to nie tylko pierwszy film o słynnym zbójniku, ale także pierwszy słowacki film pełnometrażowy. Sam film zrealizowała w zadziwiająco profesjonalny sposób ekipa... debiutantów.

Grupa turystów w górskim szałasie słucha legendy o Janosiku, opowiadane przez starego bacę.W miarę rozwoju historii kolejni słuchacze zmieniają się w postacie z legendy.

Historia pokazana w filmie to w całości retrospekcja - narracja starego pasterza, który trójce turystów opowiada o legendarnym bohaterze ludowym Juraju Jánošíku.

Juraj Janosik (1688–1713) to słynny zbójnik, obecny w słowackiej i polskiej sztuce ludowej.
W historycznym przekazie to uczestnik antyhabsburgskiego powstania, legendarny przywódca niepokornych chłopów w górach Mala Fatra na Słowacji

Rzecz dzieje się na początku XVIII wieku w północnych Karpatach. Lokalna ludność coraz bardziej uciskana jest przez możnowładców. Juraj Jánošík, młody student wraca do rodzinnej wioski i dowiaduje się, że jego schorowana matka właśnie umarła, a książę Šándor nie chce zwolnić ojca z przymusowych robót na czas pogrzebu. Co więcej każe wymierzyć mu karę chłosty, co dla starszego mężczyzny kończy się tragicznie. Jánošík mści się na księciu i ucieka z wioski.

W 1920 roku w Chicago emigranci słowaccy w założyli korporację w celu nakręcenia filmu w swojej starej ojczyźnie.
W jej skład weszli miedzy innymi bracia Jaroslav i Daniel Siakel - wynalazcy, właściciele fabryki produkującej sprzęt filmowy w USA i Ján Závodný - właściciel kina Casimir w Jefferson Parku, który swoje dochody przeznaczył na potrzeby nowo powstałej korporacj.

W 1921 roku spółka Tatra Film Corporation wysłała na Słowację do nakręcenia "Janosika" ekipę: reżysera J. Siakeľa, asystanta Františka Horlivého, kamerzystę Daniela Siakeľa i producenta Jána Závodného.

Starszy z braci -  Daniel Siakeľ w Ameryce Północnej ukończył kurs zdjęć lotniczych, i razem z bratem Jarosławem nakręcili jedynie krótkie filmy promocyjne i  dokumentalne.
Pomimo iż realizatorzy filmu byli debiutantami, doświadczenie zdobyte w Selig Polyscope Company - pierwszej wytwórni filmowej, która założyła stałe studio w Los Angeles, wystarczyło, by stworzyć znakomite dzieło. Takie zabiegi jak retrospekcja, narracja równoległa, akcenty humorystyczne czy chwyty przeniesione wprost z westernów sprawiają, że film trzyma w napięciu i nawet po latach wywołuje emocje.


Zdjęcia Jánošíka rozpoczęły się w maju 1921. Ekipa filmowa za swoją bazę początkowo wybrała Martin. Ale wkrótce okazało się, że hotel w Martin jest zbyt drogie, i tak zostali  zmuszeni do przeprowadzenia się do Blatnicy. Zamek na Orawie okazał się nieodpowiedni z powiodu braku światła, podobnie Terchovo została  zastąpione przez  Šútovo. Ekipa filmowa nie posiadała samochodu, towary przewozili pociągiem i chlopskimi wozami. Zmusiło to ich do zrezygnowania z planowanych wcześniej bardziej odległych plenerów..Jesienią, załoga przeniosła się do Pragi, gdzie  dokręcono kilka wewnętrznych scen. Końcową scenę filmu -wyrok nad Jánosikiem nakęcono nad Wełtawą.Pod Černickim Pałacem - obok klasztora franciszkanów.
Jako Janosika wybrano popularnego już wtedy aktora Theodora Pistka.Oprócz aktorów w filmie grają chłopi -górale z okolicznych miejscowośc i- Blatnicy i Sutova, a także żołnierze z 18 Brygady Piechoty w Żylinie.


Na początku listopada film był gotowy.Pierwsza premiera odbyła się 25. 11.1921 w Pradze.
Pierwszego grudnia 1921 była premiera w Chicago z muzyką skomponowaną i wykonywaną przez Vladimíra Gustáv Šaško i Samuel Fajnora na skrzypcach i pianinie.
Z powodo niskiego budżetu nie było napisów angielskich. Film był przystosowany tylko dla odbiorców pochodzenia słowackiego.Ponadto, aby uniknąć amerykańskiej cenzury- wszystkie sceny  drastycznym było wycięte - wersja amerykańska była krótsza.
Na Słowacja była premiera w Žilinie  3. 1.1922r.. Obrót w Czechosłowacji osiągnął prawie 19 milionów koron.
Później film zaginął.
Odnalazł się w 1970 r. w.... garażu w Chicago. W 1975 roku został zrekonstruowany, a w 1995, jeszcze za życia reżysera, wpisany na prestiżową listę światowego dziedzictwa kultury UNESCO.
Dzięki realizacji JANOSIKA Słowacja jest dziesiątym krajem na świecie, w którym nakręcono film pełnometrażowy.
Czas trwania: 68 minut

Casting
Pištěk - odtwórca roli Janosika był przekonany, że rolę Janosika dostał dzięki Františkowi Horlivemu - dyrektorowi artystycznemu i aktorowi (rola księdza )
František Horlivý był aktorem amatorskiego teatru w Chicago, ale ojciec Pistka pozwolil mu pracować w organizowanej przez siebie trupie teatralnej w Pradze.

Mária Fábryová - aktorka amatorskiego teatru w Martin żona znanego słowackiego poety Pavola Országh Hviezdoslava.
Samuel Fábry, the chief founder and Secretary of Tatra Film, showed her photograph to the  filmmakers and advanced her for the role.

W filmie zatrudniono mieszkańcow Blatnicy i Sutova i żołnierzy 18 Brygady Piechoty w Żylinie

Locations
Blatnica, Mansion of Turčianska Štiavnička, Mošovce, Necpaly, Šútovo,  Gaderská Valley, Horné and Dolné Jasenovo, Kláštor pod Znievom, Sebeslavce,  mountains of Ďumbier and Kráľova Hoľa.

1921:

TATRA FILM CORPORATION
na podstawie powieści  Gustáva Maršall-Petrovský`ego (1862-1916)  (“Jánošík, kapitán horských chlapcov - jeho búrlivý život a desná smrť”),
Jirí Mahen (1882–1939)   pisarz - przygotował wersję dla aktorów
scenariusz:  Jozef Žák - Marušiak (1885-1977)

zdjęcia: Daniel Siakeľ (negatyw amerykański), Oldřich Beneš (negatyw czeski)
Architekci: Ondrej Kováčik (plenery), Bohuslav Šula (wnętrza)
kostiumy,art dyr.: František Horlivý
Producent:     Ján Závodný
reżyser:         Jaroslav Jerry Siakel


rekonstrukcja z 1975
na podstawie kopii uzyskanej w 1970 z USA od Jan Zavodny ( jednego z producentów filmu )
Produkcja Czechosłowacka Telewizja Bratysława   1975

Dramaturg  - Ivan Stadtrucker
Edycja; rekonstrukcja- Patrik Pašš
dźwięk -- Ing. Otto Bartom
artyst wspólpraca; muzyka: Jozef Malovec (1933-1998)
kierownik produkcji - Ludovit Hullmann
rekonstrukcja reżyserska -  Ivan Rumanovsky


obsada:

Janosik, turysta................................Theodor Pištěk  (1895-1960)
ojciec Janosika, hôrny chlapec............Karel Schleichert  (1865-1940)
Anicka, turystka................................Mária Fábryová  (1900-1973)
gróf Šándor........................................Vladimír Šrámek  (1893-1969)
Pišta  ( hajduch )................................J.Chylo.....(?-1956)
Ilčik (zbójnik )....................................L.Hušek
Hrajnocha ( kapitan zbójników )...........P.Kutny
Ksiądz.............................................František Horlivý (?-1932)
Cyganka..........................................Saša Dobrovolná
Sędzia.............................................Karel Fiala  (1888-1970)
Komisarz wojskowy..........................Jan W. Speerger
hrabia Révayová......................... .....Olga Augustová   (1895-1970)
córka Révaya..................................Bronislava Lívia - Maurerová  (1901-?)
hrabia Révay....................................Miloslav Schmidt   (1881-1934)
szlachcic........................................Rudolf Myzet
Michalčik........................................M.Stanik......?
Liptowski Żupan...............................Ferdinand Fiala    (1971-1931)


Jaroslav Svára
J.Stastny
Samuel Šťastný
A.Stastny
Vlado Ivaška
N.Halamova
Jaroslav Vojta  (1888-1970)

mieszkańcy Blatnicy i Sutova; żołnierze 18 Brygady Piechoty w Żylinie


Ciekawostki

    * Orginalna długość filmu 81 m (1 godzinę i 20 minut), tym samym  89 000 klatek (wersja amerykańska)
    * Cała ekipa filmowa liczyła 402 osoby.
    * Wejście na premierę filmu w Chicago kosztowało 55 centów.
    * Koszt produkcji: 14 500 dolarów.
    * Zarobki aktorów: Pištěk 15 000 Kčs miesięcznie.
    * Wynagrodzenia studentów: 1 500 Kčs miesięcznie.
    * Amerykańska wersja film była krótsza, niektóre sceny były wycięte, z uwagi na amerykańską cenzurę ( sceny drastyczne - film powinien kończyć się happy endem )
    * Kopia filmu w wersji amerykańskiej była kolorowana (wnętrza na niebiesko, zewnętrzne na żółto...itp.).


Główni twórcy filmu:

Jaroslav Siakel (1896–1997) Reżyser:
4 sty 1896 Blatnica, Austro-Węgry [ Slowacja ] - 19 luty 1997 ( 101lat!) Western Springs, Illinois, USA
W 1912 wyemigrował do USA w wieku 16 lat do swojego starszego brata Daniela.


Theodor Pistek (1895–1960) filmowy Janosik
Aktor | reżyser| pisarz

13.06.1895; Praga ( Austro-Węgr) - 05.08.1960 Mukařov (Czechosłowacja)
 
Brał udział w aż 288 filmach!!! - w 1921 roku zagrał w 10 filmach.

Janosik był jego 11 filmem, pierwszy (Pražští adamité) zagrał w 1917 r. 
W 1935 zagrał w 2 wersji  filmowej Janosika