Marek Balicki: Platforma zmarnowała osiem lat

Z Markiem Balickim, ministrem zdrowia w gabinetach Leszka Millera i Marka Belki, absolwentem Akademii Medycznej w Gdańsku, byłym dyrektorem Szpitala Wolskiego w Warszawie, inicjatorem powołania Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce, w latach 80. działaczem „Solidarności”, m.in. członkiem Komitetu Strajkowego Ogólnopolskiego Strajku Okupacyjnego Służby Zdrowia rozmawia Artur S. Górski

- Po 16 dniach strajku w Centrum Zdrowia Dziecka zostało podpisane porozumienie między protestującymi pielęgniarkami a dyrekcją. Postanowienia jak czytamy „nie są w pełni satysfakcjonujące, stanowią jednak wyraz kompromisu dla dobra małych pacjentów Instytutu”. Dramatyczny protest w tym instytucie uświadamia, jak nabrzmiałe są problemy w opiece zdrowotnej…
Marek Balicki: Wyjściem z tej konkretnej sytuacji okazało się porozumienie. Szpitale muszą pracować normalnie. Trzeba było zawrzeć porozumienie by wyjść z tego strajku. W tym porozumieniu jest też zarysowane zobowiązanie rządu wobec kadr medycznych, ich docenienia i rozwoju. Pielęgniarki z Centrum Zdrowia Dziecka wskazały, że jest za mało pielęgniarek i za mało jest pieniędzy publicznych przekazywanych do służby zdrowia. Za mało jest też lekarzy. Pielęgniarek, licząc na tysiąc mieszkańców, mamy dwukrotnie mniej niż wynosi średnia w Europie. Ta liczba u nas stoi w miejscu, gdy w innych krajach zwiększa się. Pielęgniarki z Centrum mówią, że brakuje siedemdziesięciu pielęgniarek, żeby dyżury były bezpieczne.

- Średnia wieku pielęgniarek przekroczyła 50 lat. Mamy problem z kształceniem kadr?
Marek Balicki: Z tym akurat problemu nie mamy. Problem jest w tym, że tylko co trzecia pielęgniarka uzyskując wykształcenie idzie do zawodu pielęgniarki. To jest wyrzut sumienia rządzących. A dlaczego nie idą? Mówię o warunkach pracy, które powodują, że pielęgniarki rezygnują z wykonywania zawodu. Dlatego tak ważna jest polityka państwa.

- To nie jest problem, który pojawił się teraz…
Marek Balicki: Dlatego też nie można tego dłużej odkładać. Niestety, nie mamy strategii. Nie mamy planu działań na najbliższe lata bo poprzednie rządy PO i PSL zmarnowały osiem lat. Trzeba więc zrobić to teraz. Oczywiście nie w jeden dzień. Musi to być poważne zobowiązanie. Rząd powinien przedstawić to, jak będzie wyglądało zwiększanie nakładów publicznych na opiekę zdrowotną, które już zapowiedział.   

- Nie tylko zwiększyło się poważnie zadłużenie Instytutu CZD, ale Polska uplasowała się na 34, przedostatnim miejscu, w dorocznym rankingu Euro Health Consumer Index za rok 2015. Za nami jest tylko Czarnogóra, a przed nami na przykład Albania, Rumunia, Bułgaria, Słowacja, Serbia. Nie wspominając o Czechach, które uzyskały jedynie 14 punktów mniej niż Austria. Polska uzyskała 523 punkty na 1000, a Holandia – 916...
Marek Balicki: Takie są skutki ośmiu lat rządów jednej koalicji, mającej niezłą sytuację gospodarczą. Zresztą premier Donald Tusk chwalił się, że Polska jest zieloną wyspą Europy. Okazało się, że jest gorzej niż wtedy, kiedy Platforma obejmowała rządy. Centrum Zdrowia Dziecka, jeden z najważniejszych ośrodków pediatrycznych, jest tego dobrym przykładem. W 2006 roku miało ono długu około 70 milionów złotych. W 2008 – 100 milionów. Teraz szpital ma ponad 330 milionów złotych długu. W ostatnich latach zadłużenie wzrosło więc kilkakrotnie. Te kłopoty finansowe wynikają z problemów systemowych.

- Nie mówimy o odpowiedzialności dyrekcji, menadżerów? To są konkretne decyzje, konkretnych osób. Co prawda w 2012 roku dyrektor Centrum napisał dramatyczny list do premiera Tuska o ratowanie placówki. Minister Arłukowicz wymienił dyrekcję, ale nie przeprowadził zmian systemowo…
Marek Balicki: Składa się na ten stan wiele przyczyn. Ogólnie są zbyt niskie nakłady środków publicznych na zdrowie. W Europie jest to średnio 7 procent PKB. Najwięcej z pieniędzy publicznych na zdrowie przeznacza się w Holandii bo ponad 10 procent PKB, a u nas - przy mniejszym PKB, poniżej 5 procent. Polska znalazła się w ogonie krajów OECD.

- Polacy wydają na ochronę zdrowia taki odsetek dochodów jak Rosjanie i Turcy. Trudno się pocieszać, że gorzej jest w Izraelu, Turcji, Chile czy Meksyku…
Marek Balicki: Dlatego też dużo z tych nakładów wycisnąć się nie da i dlatego nie tylko trzeba poprawić organizację, odchodząc od komercjalizacji, ale też trzeba zwiększyć wydatki publiczne na zdrowie. Bez tego poprawa organizacji i odejście od komercjalizacji będzie niewystarczające.

- Co do organizacji. Brakuje strategii i brakuje opracowania sieci szpitali. Na czym miałoby się zasadzać owe monitorowanie i diagnozowanie potrzeb?
Marek Balicki: Nie tyle chodzi o zdiagnozowanie potrzeb. Otóż państwo, tak jak firma, musi mieć plan co chce mieć. Mamy publiczny system opieki zdrowotnej, a nie mamy określone ile mamy mieć szpitali, gdzie mają być rozmieszczone, ile mają mieć łóżek. Nie stać nas na niefrasobliwość. Stąd ustawa o sieci szpitali, które nie tylko określi potrzeby, ale będzie punktem wyjścia do   decyzji o szpitalach, sprzęcie i kadrach. My tego nie mamy i dlatego po ośmiu latach kręcimy się w miejscu.

- Czy nas stać dzisiaj by mówić o solidarności społecznej? NFZ w obecnej formule daje choć cień szansy? Liczymy wszak na równy dostęp do opieki zdrowotnej, którą gwarantuje nam Konstytucja, na którą teraz szczególnie się powołujemy?
Marek Balicki: Nie jestem zwolennikiem likwidacji NFZ, ale reformy. Naprawa NFZ jest konieczna. Należy zlikwidować centralę NFZ. Wystarczy, że jej kompetencje przejdą do Ministerstwa Zdrowia. W końcu trzeba objąć wszystkich Polaków prawem do opieki zdrowotnej nawet jak nie osiągają dochodów z pracy i nie opłacają w związku z tym składki zdrowotnej.

- Chodzi o odbiurokratyzowanie?
Marek Balicki: Ten ruch zdecydowanie odbiurokratyzowałby system. Pomysł PO z eWUŚ, czyli Elektroniczna Weryfikacja Uprawnień Świadczeniobiorców to nieporozumienie. Raport OECD z ubiegłego roku wytyka nam, że Polska i Grecja nie zapewniają prawa do podstawowej opieki zdrowotnej dla swoich obywateli.

- Mimo, że ta jest zapisana w Konstytucji…
Marek Balicki: No właśnie. PO tak często biega po ulicach z hasłami o Konstytucji na ustach a zapomina, że rządząc nie zapewniła obywatelom podstawowych praw zapisanych w Konstytucji. Jak i nie zapewniła respektowania zasady, że Polska jest państwem społecznej gospodarki rynkowej. O społecznej zapominając.

- Ministrowie zdrowia poczynając od profesora Religi i pana, poprzez ministrów Arłukowicza, Kopacz, Zembalę, Radziwiłła byli i są lekarzami.  Znacie więc problemy białego personelu. Czego zabrakło?
Marek Balicki: O braku strategii rozwoju już mówiliśmy. W latach 90-tych przygotowywaliśmy się do reformy. Później był czas Kas Chorych i braku pieniędzy. System okrzepł w końcu po kolejnej korekcie. Ale te ostatnie osiem lat było zmarnowanych. Brak pieniędzy na sferę zdrowia to nie decyzja ministra zdrowia. Chodzi o decyzje na poziomie państwa. Mam nadzieję, że teraz ona zapadnie.

- Mamy nawet od pięciu lat taki projekt Zdrowie dla Pomorzan. I cóż… Maszynka się zacięła. Trwają zaś eksperymenty z komercjalizacją szpitali…
Marek Balicki: Platforma Obywatelska na Pomorzu ma zasługi w komercjalizacji. Jednak wiemy, że komercjalizacja to ślepa uliczka. Ochrona zdrowia nie jest miejscem do maksymalizacji zysków, do robienia biznesu. Jest ona by udzielać pomocy, by ratować zdrowie i życie. Nawet wtedy, kiedy jest to nieopłacalne. Potrzeba pacjenta, troska o chorego, o człowieka ma decydować o tym co wrobimy. Nie zaś cyferki i wynik finansowy.